Аксиал спондилоартритда умуртқа поғонаси ремоделланишининг клиник-иммунологик жиҳатлари
Ushbu avtoreferat, Rixsieva Lobarkhon Maxmudjanovnaning
Asosiy mavzular
- Asosiy tadqiqot mavzusi: Ushbu dissertatsiya ishi O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Oliy attestatsiya komissiyasi tomonidan tasdiqlangan B2023.4.DSc/Tib.4052 raqamli ilmiy daraja beruvchi DSc.04/30.12.2019.Tib.30.02 raqamli ilmiy kengash huzurida bajarilgan. Asosiy mavzu - aksial spondiloartrit (AS) kasalligida umurtqa pog'onasining ремоделланишиning klinik va immunologik jihatlarini o'rganishga qaratilgan. Tadqiqotning maqsadi - AS bemorlarida umurtqa pog'onasining tuzilmaviy o'zgarishlari, kasallikning klinik kechishi, biomarkyerlar (BMP-7, CartiLaps, IL-17A) darajasi va ularning o'zaro bog'liqligini aniqlash hamda davolashni optimallashtirishdir.
- Tadqiqotning dolzarbligi va zaruriyati: Aksial spondiloartrit (AS) kabi autoimmun kasalliklar yosh avlod orasida nogironlikka olib kelishi, bemorlarning hayot sifatiga jiddiy ta'sir ko'rsatishi bilan bugungi kunda muhim tibbiy muammo hisoblanadi. Kasallikning patogenetik mexanizmlarini, klinik va immunologik xususiyatlarini o'rganish, erta tashxis qo'yish va samarali davolash usullarini takomillashtirish dolzarb vazifa bo'lib turibdi. Tadqiqot, shuningdek, O'zbekiston Respublikasi Prezidentining sog'liqni saqlash tizimini rivojlantirishga oid farmon va qarorlarida belgilangan vazifalarni amalga oshirishga xizmat qiladi.
- Ilmiy yangilik va amaliy ahamiyati: Tadqiqotda birinchi marta aksial spondiloartritda IL-17A darajasining ortishi suyakning morfogenetik proteini 7-turini (BMP-7) faollashtirishi aniqlangan. Shuningdek, BMP-7 va CartiLapsning umurtqa pog'onasi tuzilmaviy o'zgarishlariga ta'sir etishi, kasallikning prognozistik ahamiyati va uni muvofiqlashtirilgan davolashga bog'liqligi isbotlangan. Tadqiqot natijalari asosida "Aksial spondiloartritda umurtqa pog'onasini ремоделланиш тезлигини башоратлаш va davo choralarini muvofiqlashtirish uchun EXM dasturi" yaratilgan. Bu dastur erta tashxis qo'yish, kasallikni prognozlash va samarali davolash usullarini qo'llashga yordam beradi. Tadqiqot natijalari Respublika tibbiyot muassasalarida qo'llanilgan.
- Asosiy tadqiqot natijalari va xulosalar: Tadqiqotda bemorlar 7 ta klinik-fenotipik guruhlarga ajratilib, ularning har biri kasallik kechishini prognozlash imkonini beradi. BMP-7 va CartiLaps darajasining yuqoriligi kasallikning erta bosqichlarida, pastligi esa keyingi bosqichlarda kuzatiladi. IL-17A ning yuqori darajasi suyak tuzilmasining tez progressiyalanishiga va akyiloz rivojlanishiga olib kelishi aniqlangan. Tadqiqot natijalari asosida ishlab chiqilgan tavsiyalar bemorlarda nogironlikning oldini olish, mehnat qobiliyatini saqlab qolish va hayot sifatini yaxshilashga yordam beradi.