Umumta’lim maktablari biologiya darslarida oʻquvchilarning tadbirkorlik koʻnikmalarini rivojlantirish metodikasi

Ushbu avtoreferat Oʻzbekiston umumta'lim maktablarida biologiya darslarida oʻquvchilarning tadbirkorlik koʻnikmalarini rivojlantirish metodikasini tadqiq etuvchi falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasiga bag'ishlangan. Tadqiqotda oʻquvchilarning tadbirkorlik faoliyatini qoʻllab-quvvatlash va ularning ushbu sohadagi koʻnikmalarini rivojlantirishga qaratilgan ilmiy-metodik asoslar ishlab chiqilgan. Tadqiqotda zamonaviy pedagogik texnologiyalar, ilg'or xorijiy tajribalar va milliy ta'lim tizimining o'ziga xos xususiyatlari hisobga olingan. Natijada, oʻquvchilarning tadbirkorlikka oid bilim va koʻnikmalarini oshirishga qaratilgan taklif va tavsiyalar ishlab chiqilgan.

Asosiy mavzular

KIRISH: Dissertatsiya mavzusining dolzarbligi va zarurati, uning jahon va respublika ta'lim tizimidagi o'rni hamda o'rganilganlik darajasi haqida ma'lumot beradi. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining tegishli farmonlari va qarorlari asosida tadbirkorlikni rivojlantirish bo'yicha belgilangan vazifalar va ushbu tadqiqotning ularga mosligi ko'rsatib o'tilgan.
Tadqiqotning maqsadi va vazifalari: Dissertatsiyaning asosiy maqsadi umumta'lim maktablari biologiya darslarida oʻquvchilarning tadbirkorlik koʻnikmalarini shakllantirish boʻyicha metodik taklif va tavsiyalar ishlab chiqishdan iborat. Shuningdek, tadqiqotning vazifalari sifatida biologiya oʻqitishda oʻquvchilarning tadbirkorlik koʻnikmalarini rivojlantirishning pedagogik imkoniyatlarini aniqlash, ishbilarmonlik fazilatlarini rivojlantirish, biologiya fani mazmuniga tadbirkorlik tushunchalarini kiritish kabi masalalar belgilangan.
Tadqiqotning obyekti va predmeti: Tadqiqot obyekti sifatida umumiy o'rta ta'lim muassasalari “Biologiya" oʻquv fani mavzularini oʻqitish orqali o'quvchilarning tadbirkorlik koʻnikmalarini rivojlantirish jarayoni belgilangan. Tadqiqot predmeti esa umumiy o'rta ta'lim muassasalari biologiya oʻquv fani mavzularini o'qitishda o'quvchilarda tadbirkorlik ko'nikmalarini rivojlantirishning mazmuni, shakl, metod, vositalari tashkil etadi.
Tadqiqotning usullari: Tadqiqotda nazariy (taqqoslash, tahlil qilish, umumlashtirish, induksiya, deduksiya), emperik (soʻrovnoma, kuzatish, suhbat, ekspert baholash, faoliyat natijalarini oʻrganish, intervyu, pedagogik tajriba-sinov) va matematik statistik usullaridan foydalanilgan.
Tadqiqotning ilmiy yangiligi va amaliy ahamiyati: Tadqiqotning ilmiy yangiligi sifatida ilg'or xorijiy tajribalar asosida innovatsion muhitni yaratish, biologiya ta'limi mazmunini kengaytirish, tadbirkorlik ko'nikmalarini rivojlantirishning algoritmiga adaptiv omillarning bog'liqligini ishlab chiqish belgilangan. Amaliy ahamiyati maktab biologiya dasturi va darsligida berilgan mavzularni oʻqitish orqali oʻquvchilarni biznesga yoʻllash va bunga asoslangan oʻqitish usulini rivojlantirish modeli ta'limiy va pedagogik-psixologik faoliyatga yoʻnaltirilgani bilan ifodalanadi.
Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi: Tadqiqot natijalariga asoslanib, biologiya oʻqitish metodikasidan laboratoriya va amaliy mashg'ulotlari bo'yicha o'quv qo'llanmalar va uslubiy qo'llanmalar ishlab chiqilgan. Shuningdek, oʻquvchilarda tadbirkorlik koʻnikmalarini rivojlantirish jarayoni uchun tavsiyalar ishlab chiqilgan va maktab biologiya darslari metodik ta'minoti kengaytirilgan.
Tadqiqot natijalarining aprobatsiyasi va e'lon qilinishi: Tadqiqot natijalari 6 ta xalqaro va 3 ta respublika ilmiy-amaliy anjumanida muhokamadan oʻtkazilgan va 19 ta ilmiy ish chop etilgan, jumladan 2 ta oʻquv qoʻllanma va 7 ta maqola.
Dissertatsiyaning tuzilishi va hajmi: Dissertatsiya kirish, uchta bob, xulosalar va tavsiyalar, foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati va ilovalardan iborat bo'lib, hajmi 132 betni tashkil etadi.
DISSERTATSIYANING ASOSIY MAZMUNI: Ushbu qismda tadqiqotning dolzarbligi, maqsadi, vazifalari, obyekti, predmeti, ilmiy yangiligi, amaliy ahamiyati va tavsiyalar batafsil bayon etilgan. Xususan, O'zbekiston iqtisodiyotining hozirgi holati va tadbirkorlikning rivojlanishi, biologiya ta'limining ushbu sohadagi imkoniyatlari, oʻqituvchining roli, tadbirkorlik madaniyatini shakllantirish kabi masalalar atroflicha yoritilgan. Shuningdek, tadqiqot natijalari asosida ishlab chiqilgan tavsiyalar bayon etilgan.
XULOSALAR VA TAVSIYALAR: Dissertatsiya natijasida Oʻzbekiston iqtisodiyotida tadbirkorlikning ahamiyati, uning rivojlanishiga maktab ta'limining hissasi, tadbirkorlik madaniyatini shakllantirishda biologiya fanining oʻrni, oʻqituvchi va oʻquvchilarning roli kabi masalalar boʻyicha xulosalar chiqarilgan va tegishli tavsiyalar ishlab chiqilgan.