Жамоат хавфсизлигига таҳдид солувчи кибержиноятларга қарши курашиш истиқболлари

Kitob Oʻzbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksining sohaga oid moddalari va xalqaro hujjatlar asosida jinoyat qonunchiligi hamda axborot-kommunikatsiya texnologiyalari, telekommunikatsiya, sun’iy intellekt, kibertahdidlar va kiberxavfsizlikka oid muammolarni oʻrganishga bagʻishlangan. Unda kiberjinoyatlarning turlari, jinoyat sub’ektlari, ularning sabablari va oldini olish usullari, shuningdek, xorijiy davlatlar tajribasi va Oʻzbekiston qonunchiligini takomillashtirish boʻyicha takliflar ham keltirilgan. Kitobda kiberjinoyatchilikka qarshi kurashning huquqiy, texnik va tashkiliy jihatlari tahlil qilingan va jismoniy shaxslarning maʼlumotlarini himoya qilish bilan bogʻliq huquqiy muammolar ham koʻrib chiqilgan. Shuningdek, kiberjinoyatlarni oldini olishga qaratilgan profilaktik tadbirlarning samaradorligi, davlat organlari faoliyatini muvofiqlashtirish va kiberxavfsizlikni taʼminlash boʻyicha muhim takliflar va tavsiyalar berilgan. Kitobning oxirida esa kiberjinoyatlarning tasnifi keltirilgan.

Asosiy mavzular

• Kirish: Muallif kitobning dolzarbligi, kiberjinoyatchilikning dunyodagi va Oʻzbekistondagi oʻrni, uning jamiyat, shaxs va davlat xavfsizligiga tahdid soluvchi jihatlari hamda jinoyatchilikning rivojlanishining global tendensiyalari haqida maʼlumot beradi. Shuningdek, kiberjinoyatlarga qarshi kurashning dolzarb masalasi, milliy va xalqaro tajribalar hamda aniq qonunchilik buzilishi holatlari boʻyicha statistik maʼlumotlar keltirilgan.
• 1-bob. Jamiyat xavfsizligiga tahdid soluvchi kiberjinoyatlarning nazariy-huquqiy tahlili: Bu bobda "jamiyat", "jamoat", "jamiyat xavfsizligi", "kiberjinoyat" kabi tushunchalar tahlil qilingan. Kiberjinoyatlarning turli xil tasniflari, klassifikatsiyalari, jinoyat qonunchiligida jamiyat xavfsizligiga tahdid soluvchi jinoyatlar uchun jinoiy javobgarlikni belgilashning ijtimoiy zaruriyati, kiberjinoyatlarning huquqiy jihatlari, xorijiy va xalqaro tajribalar hamda Oʻzbekiston qonunchiligining oʻrganilishi, kiberjinoyatlarning ayrim turlarini huquqiy tahlili va ularning jinoyat kodeksida aks etishi, shuningdek, kibermuammolarni aniqlash va oldini olish boʻyicha takliflar berilgan.
• 2-bob. Jamiyat xavfsizligiga tahdid soluvchi kiberjinoyatlarning yuridik tavsifi: Ushbu bobda kiberjinoyatlarning jismoniy va yuridik sub’ektlari, huquqiy jihatdan tiklanishi, aybdorlik jihatlari, jinoyat ishini koʻrib chiqish va kvalifikatsiya qilish, shuningdek, jismoniy va yuridik shaxslarga nisbatan qoʻllaniladigan jazo turlari, shaxs va mulkka oid jinoyatlarning jinoyat huquqiy tahlili koʻrib chiqiladi. Shuningdek, kiberjinoyatlarning turlari va ularga oid Oʻzbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksidagi moddalar boʻyicha tafsilotlar berilgan.
• 3-bob. Xorijiy davlatlarda jamiyat xavfsizligiga tahdid soluvchi kiberjinoyatlarning jinoiy-huquqiy tahlili: Bu bobda xorijiy davlatlarda jamiyat xavfsizligiga tahdid soluvchi kiberjinoyatlarga qarshi kurash boʻyicha tajribalar tahlil qilingan. Jumladan,Rossiya, Qozogʻiston, Tojikiston, Belarus, Fransiya, Germaniya, Armaniston va boshqa davlatlarning jinoyat kodekslarida kiberjinoyatlarga oid javobgarlikning mavjudligi va ularning turlari hamda bu boradagi statistik maʼlumotlar keltirilgan.
• 4-bob. Jamiyat xavfsizligiga tahdid soluvchi kiberjinoyatlarning vujudga kelish sabablari va ularga qoʻllanilgan jazolarni ijro etish texnikasi: Ushbu bobda jamiyat xavfsizligiga tahdid soluvchi kiberjinoyatlarning vujudga kelish sabablari tahlil qilingan. Jumladan, Oʻzbekiston Respublikasida bu boradagi mavjud kamchiliklar, jumladan, kiberhayotga oid qonunchilikning yetarli emasligi, ijtimoiy tarmoqlardan foydalanish madaniyatining pastligi, taʼlim tizimidagi kamchiliklar, rasmiy maʼlumotlarning yetarli emasligi, davlat organlari va tashkilotlarining faoliyatini muvofiqlashtirishdagi kamchiliklar koʻrsatilgan. Shuningdek, hukumat tomonidan qabul qilingan qonunlar, qarorlar va boshqa normativ-huquqiy hujjatlar, jumladan, “Raqamli nazorat” kompleks axborot tizimi, “Alohida nazorat” axborot tizimi va boshqa tizimlar yordamida kiberjinoyatlarni oldini olish va ularga qarshi kurashish boʻyicha takliflar berilgan.
• Xulosa: Kitob yakunida muallif tomonidan oʻtkazilgan tadqiqot natijalari asosida jamiyat xavfsizligiga tahdid soluvchi kiberjinoyatlarga qarshi kurashish istiqbollari boʻyicha ilmiy-nazariy va amaliy xulosalar chiqarilgan. Xususan, qonunchilikni takomillashtirish, kiberxavfsizlik sohasida milliy va xalqaro hamkorlikni kuchaytirish, jismoniy va yuridik shaxslarning huquq va manfaatlari himoyasini taʼminlash hamda bu boradagi profilaktika tadbirlarini kuchaytirish yuzasidan takliflar berilgan. Shuningdek, kiberjinoyatlarga qarshi kurashda raqamli texnologiyalardan foydalanishning muhimligi taʼkidlangan.