“Суюқлик ва газлар механикаси” фанидан муаммоли маърузалар матни

Ushbu kitob gidravlika va gidromexanika asoslarini, suyuqliklar harakatini, bosim tushunchalarini va ularning xossalarini o'rganadi. Kitobda suyuqlik va gazlarning muvozanati va harakati qonunlari, turli gidrotexnik inshootlardagi gidravlik hodisalar, shuningdek, quvur tizimlarida suyuqlik harakatini hisoblash masalalari ko'rib chiqilgan. Materiallar muammoli yondashuv asosida bayon etilgan va nazariy ma'lumotlar amaliy misollar bilan mustahkamlangan. Kitob qurilish sohasidagi talabalar uchun mo'ljallangan.

Asosiy mavzular

• Suyuqliklarning asosiy xossalari: Suyuqlikning muvozanati, harakat qonunlari, ideal va real suyuqliklar, bosim, sirt tarangligi, qovushqoqlik kabi xossalari batafsil tahlil qilingan. Gidravlika fanining rivojlanish tarixi va fanning texnikadagi ahamiyati ko'rsatilgan.
• Suyuqliklarning fizik xossalari: Suyuqlikning solishtirma og'irligi, solishtirma hajmi, zichligi, termik kengayishi va siqilishi kabi fizik xossalari muhokama qilinadi. Ideal gazlar uchun munosabatlar va empirik formulalar keltirilgan.
• Gidrostatika: Tinch turgan suyuqlikdagi bosimning xususiyatlari, bosim o'lchash usullari, Paskal qonuni va gidrostatik bosimning amaliy ahamiyati ko'rib chiqiladi.
• Suyuqliklar muvozanatining differentsial tenglamasi: Eyler tenglamasi keltirib chiqariladi va gidrostatik muvozanat shartlari aniqlanadi. Tinch turgan, tekis tezlanuvchan harakatlanuvchi va aylanayotgan idishlardagi suyuqlikning muvozanat holatlari tahlil qilinadi.
• Gidrostatikaning asosiy tenglamasi: Gidrostatikaning asosiy tenglamasi chiqariladi va absolyut, manometrik va vakuum bosimlar tushuntiriladi. Bosim o'lchash asboblari (piezometr, manometr, vakuummetr) haqida ma'lumot beriladi.
• Tutash idishlar: Gidrostatik mashinalar (gidropress, gidroakkumulyator), gidrostatik qaytarilish va Arximed qonuni ko'rib chiqiladi. Suvda suzish shartlari tahlil qilinadi.
• Suyuqliklar kinematikasi va dinamikasi asoslari: Harakat turlari, oqimcha harakati, oqim naychasi, oqimning asosiy gidravlik elementlari (kesim, sarf, o'rtacha tezlik, ho'llangan perimetr, gidravlik radius) tushuntiriladi.
• Elementar oqimcha uchun Bernulli tenglamasi: Bernulli tenglamasi ideal suyuqlik uchun keltirib chiqariladi va uning hadlari tahlil qilinadi. Tenglamaning geometrik va energetik ma'nolari ochib beriladi.
• Real suyuqliklar uchun Bernulli tenglamasi: Energiyaning yo'qolishi hisobga olingan holda Bernulli tenglamasiga tuzatishlar kiritiladi. Gidravlik qarshilik koeffitsientini aniqlash usullari ko'rsatiladi.
• Gidravlik zarba: Gidravlik zarba hodisasi, uning sabablari, zarba to'lqinining tarqalishi va bosimning oshishi tahlil qilinadi. Zarbadan himoya qilish usullari ko'rsatilgan.