Termodinamikaning birinchi qonuni
Kitob termodinamikaning birinchi qonuniga bag'ishlangan bo'lib, unda energiya saqlanish qonuni, gazlarning kengayishi, entalpiya, qaytar va qaytmas jarayonlar hamda muvozanatli va muvozanatsiz jarayonlar kabi asosiy tushunchalar batafsil yoritilgan. Kitob termodinamik jarayonlarni tahlil qilish va ularning xususiyatlarini o'rganish uchun zarur bo'lgan asosiy nazariy bilimlarni beradi.
Asosiy mavzular
- Energiyaning saqlanish va aylanish qonuni: Energiyaning saqlanish qonuni tabiatning fundamental qonuni ekanligi, energiya yo'qolmasligi va qaytadan paydo bo'lmasligi, balki bir turdan boshqa turga o'tishi ta'kidlanadi. Shuningdek, ichki energiya tushunchasi va uning molekulalarning kinetik va potensial energiyalari yig'indisidan iboratligi haqida ma'lumot berilgan.
- Gazning kengayishida bajarilgan ish: Gazning kengayish jarayonida bajarilgan ishning termodinamik tahlili keltirilgan. Jarayonning muvozanatda bo'lish sharti va tashqi bosimga qarshi bajarilgan ishning hisoblanishi ko'rsatilgan. Shuningdek, kengayish ishining hajm o'zgarishiga bog'liqligi va pv-diagrammada tasvirlanishi tushuntirilgan.
- Termodinamika birinchi qonunining tenglamasi: Termodinamikaning birinchi qonuni energiya saqlanish qonunining issiqlik hodisalariga qo'llanilishi sifatida ta'riflangan. Tizimga berilgan issiqlik miqdori ichki energiya o'zgarishi va tashqi kuchlarga qarshi bajarilgan ishga sarflanishi ko'rsatilgan. Tenglamaning differensial shakli va uning turli jarayonlarga qo'llanilishi keltirilgan.
- Entalpiya: Entalpiya tushunchasi tizimning holat funktsiyasi sifatida kiritilgan. Entalpiyaning ichki energiya va bosim-hajm ko'paytmasi yig'indisidan iboratligi, uning termodinamik hisoblashlardagi ahamiyati ta'kidlangan. Shuningdek, izobarik jarayonlarda entalpiyaning o'zgarishi issiqlik miqdori bilan bog'liqligi ko'rsatilgan.
- Qaytar va qaytmas jarayonlar: Qaytar va qaytmas jarayonlar tushunchalari ta'riflangan. Qaytar jarayonlarda tizim dastlabki holatiga qaytganda atrof muhitda hech qanday o'zgarish bo'lmasligi, qaytmas jarayonlarda esa bunday bo'lmasligi tushuntirilgan. Tabiiy jarayonlarning qaytmasligi ta'kidlangan.
- Muvozanatli va muvozanatsiz jarayonlar: Muvozanatli va muvozanatsiz jarayonlar ta'riflangan. Muvozanatli jarayonlarda tizimning holati vaqti bilan o'zgarmasligi, muvozanatsiz jarayonlarda esa o'zgarishi ko'rsatilgan. Termodinamik muvozanat shartlari va ularning amaliy ahamiyati keltirilgan.