Otlardagi kelishik kategoriyasi

Ushbu kitobda oʻzbek tilidagi kelishik kategoriyalari chuqur tahlil qilingan. Kelishiklarning sintaktik va semantik xususiyatlari, ularning gapdagi oʻrni va vazifalari batafsil yoritilgan. Kitobda har bir kelishikning (bosh, qaratqich, tushum, chiqish, joʻnalish, oʻrin-payt) oʻziga xos xususiyatlari, ularning boshqa kelishiklar bilan munosabatlari va oppozitsiyalari koʻrib chiqilgan. Bundan tashqari, kelishiklarning gap boʻlaklari bilan aloqasi, ularning aniqlik va noaniqlikni ifodalashdagi roli ham tahlil etilgan.

Asosiy mavzular

Bosh kelishik: Bosh kelishikning nol shaklli ekanligi, uning sintaktik va semantik jihatlari, gapdagi turli vazifalari (ega, kesim, toʻldiruvchi, aniqlovchi, hol), boshqa kelishiklar bilan oʻrin almashish imkoniyatlari va cheklovlari tahlil qilingan.
Qaratqich kelishigi: Qaratqich kelishigining variantlari (-ning, -ing, -n), egalik qoʻshimchasi bilan bogʻlanishi, aniqlovchi vazifasi, turkiy izofa hosil qilishi, koʻmakchilar bilan birikishi, boshqa kelishiklar bilan munosabatlari koʻrib chiqilgan.
Tushum kelishigi: Tushum kelishigining morfologik variantlari (-ni, -ti, -di, -zi), oʻtimli feʼllar bilan boshqarilishi, gapdagi vositasiz toʻldiruvchi vazifasi, boshqa kelishiklar bilan oʻrin almashish imkoniyatlari va cheklovlari tahlil qilingan.
Chiqish kelishigi: Chiqish kelishigining yagona koʻrsatkichi (-dan), boshqa kelishiklar bilan oʻrin almashish imkoniyatlari va cheklovlari, gapdagi ikkinchi darajali boʻlak va kesim vazifalari, aniqlovchi (qaratuvchi) vazifasidagi murakkabliklar koʻrib chiqilgan.
Joʻnalish kelishigi: Joʻnalish kelishigining koʻrsatkichi (-ga), tobe va hokim pozitsiyalarda turishi, sintaktik va semantik jihatlari, xoslik, yoʻnalganlik, tenglashtirish maʼnolari, boshqaruvchi soʻzlar bilan aloqasi tahlil qilingan.
Oʻrin-payt kelishigi: Oʻrin kelishigining koʻrsatkichi (-da), boshqa kelishiklar bilan oʻrin almashish imkoniyatlari va cheklovlari, gapdagi toʻldiruvchi, hol, kesim vazifalari, makon, zamon, obʼekt, vosita maʼnolarini ifodalashi koʻrib chiqilgan.
Kelishiklarning oppozitiv munosabatlari: Kelishiklarning til birliklarini bogʻlashi, tobe va hokim pozitsiyalarda turishi, gap boʻlaklarini farqlashi, soʻz guruhlarini farqlashi, boshqaruvchi va boshqariluvchi soʻz joylashuviga ishora qilishi, aniqlik va noaniqlik koʻrsatishi, muayyan maʼno ifodalashi kabi vazifalari asosida oppozitiv munosabatlari tahlil qilingan.