Корхона бухгалтерия баланси ва унинг аналитк таҳлили
Ushbu kitob O'zbekiston Respublikasi Oliy va O'rta maxsus ta'lim vazirligi tomonidan tasdiqlangan Farg'ona Politexnika institutining ishlab chiqarishda boshqaruv fakulteti talabalari uchun mo'ljallangan "Buxgalteriya hisobi va audit" kafedrasi tomonidan tayyorlangan "Korxona buxgalteriya balansi va uning analitik tahlili" nomli referatdir. Unda bozor iqtisodiyotiga o'tish sharoitida hisobning roli, buxgalteriya hisobining hisobot shakllari, buxgalteriya balansining analitik tahlili, xususan, chetdan jalb qilingan mablag'lar va korxonaning harakatdagi mablag'lari bilan bog'liq ko'rsatkichlar tahlili batafsil yoritilgan. Referat korxonalarning moliyaviy holatini baholash, boshqaruv qarorlarini qabul qilish va investitsiyalarni rejalashtirish uchun muhim ma'lumotlarni taqdim etadi.
Asosiy mavzular
- Bozor iqtisodiyoti sharoitida hisobning roli va buxgalteriya hisobining ahamiyati: Bozor iqtisodiyotiga o'tish jarayonida buxgalteriya hisobining ahamiyati va uning vazifalari, korxona faoliyatini kuzatish, o'lchash va ro'yxatga olish kabi asosiy masalalari ko'rib chiqiladi. Shuningdek, turli ijtimoiy tuzumlarda buxgalteriya hisobining o'zgarib borishi va uning maqsadlari tahlil qilinadi.
- Buxgalteriya hisobining hisobot shakllari va ularning turlari: Buxgalteriya hisobotining shakllari, tuzilishi, taqdim etish muddatlari va ularni to'ldirish bo'yicha ko'rsatmalar keltirilgan. Yillik, yarim yillik va choraklik hisobotlarning tarkibi, shuningdek, aktivlar, passivlar va moliyaviy natijalar to'g'risidagi ma'lumotlar batafsil tushuntirilgan.
- Buxgalteriya balansining analitik tahlili: Buxgalteriya balansining analitik tahlili, chetdan jalb qilingan mablag'lar va korxonaning harakatdagi mablag'lari bilan bog'liq ko'rsatkichlar tahlili batafsil yoritilgan. Moliyaviy barqarorlik koeffitsientlari, ularning hisoblanishi va talqini, shuningdek, moliyaviy holatga ta'sir etuvchi omillar ko'rib chiqiladi.
- Chetдан жалб дилинган маблаглар (капитал) билан боғлиқ кўрсаткичлар таҳлили: Ушбу гуруҳ кўрсаткичлари тизимига четдан жалб қилинган капиталнинг тўпланиши (кондентрадиясини) ифодаловчи коэффициент, четдан жалб қилинган маблағларнинг (капиталнинг) таркибий коэффициенти, хусусий капиталнинг умумий қарамлик коэффициенти, ўз маблағларининг (хусусий капиталнинг) узоқ муддатли пассивларга қарамлик коэффициенти кабилар киради
- Корхонанинг ҳаракатдаги маблағлари билан боғлиқ кўрсаткичлар таҳлили: Корхонанинг ҳаракатдаги маблағларига унинг айланма маблағларда иштирок этаётган хусусий капитали киради. Аммо айланма маблағлари ҳаракатчанлиги жиҳатвдан ҳар хил бўлиши мумкин. Масалан, корхонанинг ҳисобкитоб счётидаги, кассасидаги нақд пуллари тез ҳаракатга келувчи айланма маблағлари бўлса, товар захиралари накд пулга нисбатан ҳаракатчанлиги жиҳатидан суст айланма маблағга киради.
- Айланма маблаглар билан боғлиқ кўрсаткичларнинг таҳлили: Корхонадаги иқтисодий жараёнларнинг содир бўлишида айланма маблағларнинг (капитал)нинг роли катта. Айланма маблағлар қанчалик тез суръатлар билан айланса, улардан қанча самарали фойдаланилса корхонанинг молиявий барқарорлиги шунча яхши таъминланади, тўлов қобилияти яхшиланади, рентабеллиги ошади.