The problem of realia

Ushbu malakaviy ish ingliz tilidan oʻzbek tiliga va aksincha realiya soʻzlarini oʻgirishning funksional-semantik va tipologik muammolariga bagʻishlangan. Realiya soʻzlarini tarjima qilish milliy va tarixiy oʻziga xosliklarni oʻtkazishning muhim muammolaridan biridir. Ishda realiya soʻzlarning mohiyati, ularning qoʻllanilishi, tasnifi va tarjima usullari koʻrib chiqiladi. Shuningdek, ishda dialektlar va realiya soʻzlar oʻrtasidagi farqlar ham tahlil qilingan. Ish uchta bobdan iborat boʻlib, ularda realiya soʻzlarning nazariy va amaliy jihatlari oʻrganilgan. Birinchi bobda realiya soʻzlarning mohiyati va mezonlari, ikkinchi bobda dialektlar va realiya soʻzlar oʻrtasidagi munosabatlar, uchinchi bobda esa realiya soʻzlarni tarjima qilish usullari koʻrib chiqiladi. Ishning xulosasida realiya soʻzlarni oʻzbek tilidan ingliz tiliga tarjima qilish boʻyicha amaliy tavsiyalar berilgan.

Asosiy mavzular

Realiya so'zlarning mohiyati va mezonlari: Realiya soʻzlar milliy va tarixiy oʻziga xosliklarni ifodalovchi soʻzlardir. Ularning asosiy mezonlari: milliy xarakterga ega boʻlish, muayyan bir xalqning madaniyati va turmush tarzini aks ettirish, boshqa tillarda ekvivalentining yoʻqligi. Realiya soʻzlar moddiy madaniyat obʼektlari, etnik birliklar, ijtimoiy-siyosiy hodisalar va boshqalarni ifodalashi mumkin.
Dialektlar va realiya so'zlar o'rtasidagi munosabatlar: Dialektlar muayyan bir hududda yashovchi aholining nutqiga xos boʻlgan soʻzlardir. Realiya soʻzlar esa muayyan bir xalqning madaniyati va turmush tarzini aks ettiradi. Dialektlar realiya soʻzlarning manbai boʻlishi mumkin, ammo barcha dialekt soʻzlar ham realiya soʻzlar hisoblanmaydi.
Realiya so'zlarni tarjima qilish usullari: Realiya soʻzlarni tarjima qilishda quyidagi usullardan foydalanish mumkin: transkripsiya, transliteratsiya, kalkalash, izohli tarjima, yaqin maʼnoli soʻz bilan almashtirish, kontekstual tarjima. Tarjima usulini tanlash realiya soʻzning oʻziga xosligiga, kontekstga va tarjima maqsadiga bogʻliq.
Realiya so'zlarning tasnifi: Realiya soʻzlar turli asoslarga koʻra tasniflanishi mumkin: tematik (geografik, etnografik, ijtimoiy-siyosiy, harbiy), hududiy (milliy, mintaqaviy, mahalliy), vaqtinchalik (zamonaviy, tarixiy).