Til tarixi
Ushbu kitob oʻzbek adabiy tilining tarixiy taraqqiyotini bosqichma-bosqich oʻrganishga bagʻishlangan boʻlib, unda tilshunoslik, adabiyotshunoslik va tarix fanlarining yutuqlari asosida oʻzbek adabiy tilining shakllanishi, rivojlanishi va takomillashuvi jarayonlari keng yoritilgan. Kitobda adabiy tilning fonetik, leksik va grammatik tuzilishidagi oʻzgarishlar, shuningdek, adabiy tilning uslubiy xususiyatlari hamda buyuk adiblarimizning til merosi chuqur tahlil etilgan.
Asosiy mavzular
- Oʻzbek adabiy tili tarixining davrlashtirilishi: Bu mavzuda oʻzbek adabiy tilining turli davrlardagi oʻziga xos xususiyatlari, shuningdek, har bir davrning adabiy tilga taʼsiri koʻrsatiladi. Turli olimlarning davrlashtirish sxemalari tahlil qilinadi.
- Mahmud Qoshgʻariyning "Devonu lugʻotit turk" asari: Ushbu mavzuda Mahmud Qoshgʻariyning "Devonu lugʻotit turk" asarining oʻzbek tili tarixini oʻrganishdagi ahamiyati, asarning til xususiyatlari va unda aks etgan qadimiy turkiy unsurlar tahlil qilinadi.
- Adabiy til va uning shakllari: Bu mavzu adabiy tilning umumxalq tilidan farqi, adabiy tilning ogʻzaki va yozma shakllari, shuningdek, adabiy tilning uslubiy xususiyatlari haqida maʼlumot beradi.
- XIV-XVI asrlarda adabiy jarayon va adabiy til: Ushbu mavzu XIV-XVI asrlardagi ijtimoiy-siyosiy sharoit, Temuriylar davri adabiy muhiti, Alisher Navoiyning oʻzbek adabiy tilini rivojlantirishdagi roli va bu davrda yaratilgan adabiy yodgorliklarning til xususiyatlariga bagʻishlangan.
- XVII-XIX asrlarda adabiy til: Mazkur mavzu XVII-XIX asrlardagi siyosiy vaziyat, Buxoro va Xiva xonliklarining adabiy hayoti, ushbu davrda yaratilgan tarixiy va badiiy asarlarning til xususiyatlarini oʻz ichiga oladi.
- XX asr boshlarida oʻzbek tili: Bu mavzuda XX asr boshlaridagi ijtimoiy-siyosiy vaziyat, jadidchilik harakati, milliy tilni rivojlantirishga qaratilgan urinishlar va oʻzbek adabiy tiliga yangi uslublarning kirib kelishi masalalari yoritiladi.