Mahmud Hakim Yayfoniyning Xullas ut-Tavorix asari Farg`ona vodiysi tarixiy manbalaridan biri sifatida.

Maqolada Mahmud Hakim Yayfoniyning “Xullas ut-Tavorix” asari Fargʻona vodiysi tarixiy manbalaridan biri sifatida oʻrganiladi. Asarda muallifning hayoti, ilmiy merosi, asarning qoʻlyozma nusxalari va tadqiqotlardagi oʻrni haqida maʼlumot berilgan. Shuningdek, asarning tuzilishi, mazmuni, manbalari va tarixiy voqealarni yoritishdagi ahamiyati tahlil qilingan.

Asosiy mavzular

• Mahmud Hakim Yayfoniyning hayoti va ilmiy merosi: Mahmud Hakim Yayfoniy (1850-1937) tabobat, adabiyot va ilmiy asarlar yozish bilan birga oʻz davrining yirik tarixchisi boʻlganligi ta'kidlangan.
• "Xullas ut-Tavorix" asarining qoʻlyozma nusxalari: Asarning ikkita qoʻlyozma nusxasi maʼlumligi, Dushanbe nusxasi haqida maʼlumot berilgan. Qoʻqon shahar adabiyot muzeyi fondida saqlanayotgan nusxasi ham tasvirlangan.
• Asarning tuzilishi va mazmuni: Asar muqaddima va 35 bobdan iboratligi, boblarning Qoʻqon xonlarining tarixiga bagʻishlanganligi, shuningdek, Kayoniy, sosoniy podshohlari, arab xalifalari tarixi, hind va yevropaliklarning kalendari haqida maʼlumot berilganligi ko'rsatilgan.
• Asarning manbalari: Muallif “Shohnoma”, “Zafarnoma”, “Muntahab ut-tavorix”, “Tarixiy Shohruxiy” asarlaridan va oʻzi guvoh boʻlgan voqealardan foydalanganligi ta'kidlangan.
• Tarixiy voqealarni yoritishdagi ahamiyati: Asarda Fargʻona muzofoti hukmdorlarining nasabi, Qoʻqon xonlarining shajarasi, Xudoyorxon hukmronligi davridagi voqealar, “Poʻlatxon qoʻzgʻoloni”, Turkistonning Rossiya tomonidan bosib olinishi kabi voqealar yoritilganligi bayon etilgan.