Ажратиш ва аниқлаш, сифат анализ методлари
Ushbu kurs ishida analitik kimyo fanining muhim yo'nalishlaridan biri – ajratish va aniqlash, sifat analiz metodlari o'rganiladi. Sifat analizining mohiyati, usullari, analitik reaksiyalar, guruh reagentlari, fizik-kimyoviy va fizikaviy usullar, lyuminestsent analiz, mikroanaliz usullari, kam eruvchan birikmalar, analitik reaksiyalarni bajarish usullari, kation va anionlarning klassifikatsiyasi kabi masalalar ko'rib chiqiladi.
Asosiy mavzular
- Sifat analizi usullarining sinflanishi: Sifat analizida avval moddalarning sifat tarkibi aniqlanadi, so'ngra miqdoriy tarkibi aniqlanadi. Sifat analizining kimyoviy, fizik-kimyoviy va fizikaviy usullari mavjud. Kimyoviy usullar element yoki ionning o'ziga xos xususiyatlariga asoslangan. Fizik-kimyoviy usullar modda kontsentratsiyasiga bog'liq bo'lgan rang intensivligi yoki elektr toki o'tkazuvchanligiga asoslangan. Fizikaviy usullar moddaning kimyoviy tarkibi bilan uning ayrim fizikaviy xossalari o'rtasidagi bog'lanishga asoslangan.
- Analitik reaksiyalar va reagentlar: Analitik reaksiyalar – topilishi lozim bo'lgan element yoki ion o'ziga xos xususiyatlari orqali birikmaga aylantirilishi va shu birikma xossalari asosida aniqlanishi. Reagent – bu reaksiyaga sabab bo'lgan modda.
- Lyuminestsent analiz: Moddalarning lyuminestsentsiyalanishiga asoslangan, ya'ni ultrabinafsha nurlar ta'sirida o'ziga xos nurlar chiqarishi. Lyuminestsentsiyaning intensivligi va rangi moddalarni sifat va miqdoriy aniqlashda ishlatiladi.
- Mikroanaliz usullari: Juda seziluchan reaksiyalardan foydalaniladi, mikrokristalloskopik yoki tomchi usuli yordamida olib boriladi. Mikrokristolloskopik usulda kristallar shakli orqali ion yoki element aniqlanadi, tomchi usulida eritma rangi o'zgarishi yoki rangli cho'kmalar hosil bo'lishi kuzatiladi.
- Kam eruvchan birikmalar: Agar kam eruvchan birikma to'la dissotsilanmasa, ya'ni eritmada ionlar bilan dissotsilanmagan molekulalar bo'lsa, bir ismli ionning kontsentratsiyasi oshirilganda eruvchanlik kamayadi.
- Analitik reaksiyalarni bajarish usullari: «Ho'l» va «quruq» usullar bilan o'tkazilishi mumkin. Quruq usulda modda va reaktivlar quruq holda olinadi va qizdirish bilan olib boriladi. Ho'l usulda esa eritmalarda kuzatiladi. Alangani bo'yash, shisha hosil qilish kabi usullar quruq usulga misol bo'la oladi.
- Kation va anionlarning klassifikatsiyasi: Sifat analizida kationlarni klassifikatsiyalashning bir necha usullari bor: vodorod sulfidli, vodorod sulfidsiz.