Qisasi rabg’o’ziy badiiyati

Ushbu kitob "Qisasi Rabg'o'ziy" asarining badiiy xususiyatlari va unda aks etgan mifologik tasavvurlarni o'rganishga bag'ishlangan. Unda asarning kelib chiqishi, genezisi, qadimiy manbalar bilan aloqasi, turli xalqlar folkloridagi o'rni va undagi mifologik obrazlarning talqini tahlil etiladi. Kitobda Xizr, Namrud, pari kabi obrazlarning xususiyatlari, ularning suv, olov va dehqonchilik bilan bog'liqligi, shuningdek, ajdodlar ruhiga sig'inish an'analari bilan aloqadorligi ko'rib chiqiladi. Asar, adabiyotshunoslar, folklorshunoslar va qadimiy madaniyatga qiziquvchilar uchun mo'ljallangan.

Asosiy mavzular

Qisasi Rabg'o'ziyda obraz va mifologik talqin: Asarda qayd etilgan mifologik obrazlarning tarixiy - genetik asoslarini aniqlash, mifologik obrazlar bilan bog'liq xalq qarashlarini to'plab, tahlil qilish hamda uning O'zbek folklori epik janrlari syujet qurilishidagi badiiy o'rnini o'rganish.
Mifologik obraz va syujet: Xalq og'zaki badiiy ijodidagi ayrim an'anaviy obrazlarning tarixiy asoslari mifologik tasavvurlar hamda qadimgi e'tiqodlarga borib taqalishi va shuning uchun ham bu tip obrazlarning «mifologik personajlar» deb tavsiflanishining sababi ham ana shunda.
Namrud obrazi va mifologik tasavvurlar talqini: Islomiy adabiyotlarda Ibrohim payg'ambar davrida yashagan Namrud ismli butparast podsho to'g'risidagi afsonalar mavjud. Xususan, Nosiruddin Burhonuddin Rabg'o'ziyning “Qisasi Rabg'o'ziy” asarida naql qilinishicha, xudoning amri bilan Ibrohim payg'ambar Namridni imonga da'vat qilsa, u “er yuzida menga teng keladigan odam yo'q, endi xudoying bilan urushaman!" deb qoraqushlarning oyoqlariga bog'langan sandiq ichiga kirib olib, osmonga ko'tarilibdi.
Mifologik tasavvur va mifik xarakterdagi motivlar diffuziyasi: Mifologik personajlarning har biri o'ziga xos badiiy talqinga egaligi, epik syujet qurilishida bajaradigan vazifalari va tabiatiga ko'ra farqlanib turadi. Shuning uchun ham mif va mifologik obraz tushunchalarining mohiyatini hozirgi zamon adabiyotshunosligidagi yangicha ilmiy qarashlar asosida yanada oydinlashtirish.
Xizr va Ilyos obrazlari, ular bilan aloqador motivlar tipologiyasi: O'zbek mifologiyasining qadimiy personajlaridan biri bo'lgan Xizr obrazi xalqimizning e'tiqod va qarashlari, folklor asarlari va yozma adabiyotida keng o'rin olganligi bilan o'ziga xoslik kasb etadi.
Xizr mifologik obraz sifatida: Xalq qarashlarida Xizr odamlarga ekinzorda, paxta dalasida yoki daraxt tagida ko'rinishi ham o'simliklar kultining bevosita ta'sirida yuzaga kelgan tasavvurdir. Samarqand viloyati Nurobod tumanidagi Ostona qishlog'ida yashovchi Sayfiyeva Rahimadan yozib olingan ma'lumotga ko'ra, Rahmon bobo degan bir kishi yosh bola payti anjirning tagida uxlab qolibdi. Bir keksa chol uni uyg'otibdi va bolaga qarab: «Sening bolalaring ko'p bo'lib, baxtli hayot kechirasan».