Жахон психологиясида мотив ва мотивация

Ushbu kitob "Fonetika va fonologiya haqida umumiy ma'lumot. nutqning fonetik bo'linishi" mavzusidagi referat bo'lib, unda fonetika va fonologiyaning asosiy tushunchalari, fonetikaning bo'limlari, nutqning fonetik bo'linishi, fonologik ziddiyatlar va ularning tasnifi kabi masalalar ko'rib chiqiladi. Kitob o'zbek tilshunosligida fonetika va fonologiyaning o'rnini, nazariy asoslarini va amaliy ahamiyatini ochib beradi. Shuningdek, fonetik va fonologik tahlilning usullarini va tamoyillarini ko'rsatib beradi.

Asosiy mavzular

Tilning moddiy (substansial) sathi xususida: Fonetikaning til sathlari orasida moddiy asos bo'luvchi birlik sifatida ajralib turishi, nutq birliklarining sezgi a'zolari orqali his qilinishi, tovushlarning fiziologik, fizik va funktsional jihatlari haqida ma'lumot beriladi.
Fonetika va uning birligi: Fonetikaning eng quyi lisoniy sath ekanligi, o'rganish manbaining funktsional tomoni, nutq tovushlarini hosil qiluvchi talaffuz apparati, ularning akustik xossalari va til egalari tomonidan qabul qilinishi jihatlari tekshirilishi aytiladi. Fonetikaning boshqa fan sohalari bilan aloqasi, nutqdagi tovush o'zgarishlari, urg'u va uning turlari o'rganilishi ta'kidlanadi.
Fonetikaning bo'limlari: Fonetika umumiy, xususiy va qiyosiy fonetikalarga ajratiladi. Umumiy fonetika inson talaffuz apparatining imkoniyatlaridan kelib chiqadi. Xususiy fonetikada yuqorida aytilgan masalalar muayyan tillar misolida tekshiriladi. Qiyosiy fonetikada bir nechta qarindosh yoki qarindosh boʻlmagan tillarning, yoxud bir qancha dialekt va shevalarning unli va undosh tovushlari, ulardagi fonetik oʻzgarishlar va boshqa hodisalar qiyosiy aspektda tekshiriladi.
Nutqning fonetik bo'linishi: Nutq fraza (jumla), takt, so'z, bo'g'in va tovushlardan tashkil topadi. Fraza ko'pincha gapga teng bo'lib, nutqning ikki pauza orasidagi intonatsion butunligidir. So'z nutqning alohida bir urg'u bilan aytiladigan bo'lagi. Bo'g'in bir tovush yoki tovushlar qo'shilmasidan iborat bo'lib, bir nafas zarbi bilan aytiladigan so'zning bo'lagidir. Tovush fonetik bo'linishning oxirgi nuqtasi bo'lib, boshqa bo'laklarga bo'linmaydi.
Fonologiya: Fonologiya til tovush qurilishining struktur va funktsional qonuniyatlarini oʻrganuvchi soha boʻlib, semiotik tizim sifatida nutqni akustik-artikulyatsion aspektda oʻrganadigan fonetikadan farqlanadi. Fonemaning uch tomoni akustik, fiziologik va sotsial farqlanadi. Fonemalar paradigmatik va sintagmatik munosabatlarda yashaydi. Fonologik paradigmaning markazida fonologik ziddiyatlar turadi.
Fonologik ziddiyatning ziddiyat tizimiga munosabatiga koʻra tasnifi: Ziddiyatlar bir o'lchovli va koʻp oʻlchovli, muntazam va ajralgan ziddiyatlarga boʻlinadi. Bir o'lchovli ziddiyatda fonemalar bir belgi asosida zidlanadi.
A'zolari oʻrtasidagi munosabatga koʻra ziddiyatlar tasnifi: Privativ (notoʻliq), gradual (darajali), teng qiymatli ziddiyatlar ajratiladi. Barqarorlik darajasiga koʻra zidlanishlar barqaror va barqaror boʻlmagan turlarga boʻlinadi.