Ko`rish analizatori va uning yoshga oid hususiyatlari
Ushbu kitob "Ko'rish analizatorining yoshga oid xususiyatlari" kurs ishidir. Unda ko'zning anatomik tuzilishi, yordamchi apparatlari, ko'rish analizatorining filogenezi, optik tizimi, akkomodatsiyasi, adaptatsiyasi, markazlari, hamda yoshga oid o'zgarishlari batafsil yoritilgan. Kitobda ko'rish gigienasi va ko'rish o'tkirligini aniqlash usullari ham keltirilgan.
Asosiy mavzular
- Ko'zning anatomik tuzilishi: Ko'zning fibroz, tomirli va to'r pardalari, ularning tuzilishi va funksiyalari batafsil tavsiflangan. Shox parda, oq parda, rangdor parda, kipriksimon tana, ko'z gavhari va shishasimon tana kabi qismlarining anatomik xususiyatlari keltirilgan.
- Ko'zning yordamchi apparatlari: Ko'z soqqasini harakatlantiruvchi muskullar, ko'z qovoqlari, kon'yunktiva va yosh bezlari haqida ma'lumot berilgan. Har bir muskulning joylashuvi, vazifasi va innervatsiyasi ko'rsatilgan. Qovoqlarning tuzilishi va yosh bezlarining funksiyalari tushuntirilgan.
- Ko'rish analizatorining filogenezi: Hayvonot olamida ko'rish analizatorining rivojlanish bosqichlari, sodda tuzilishdan murakkab tuzilishga o'tish jarayoni ko'rsatilgan. Turli hayvonlarda fotoreseptorlarning tuzilishi va funksiyalari, rang bilish qobiliyatining evolyutsiyasi haqida ma'lumotlar keltirilgan.
- Ko'zning optik tizimi: Ko'zning nur sindiruvchi qismlari (shox parda, gavhar, shishasimon tana) va ularning yorug'likni sindirish xususiyatlari haqida ma'lumot berilgan. Ko'zning akkomodatsiya mexanizmi, yaqindan va uzoqdan ko'rish qobiliyati, hamda refraksiya anomiyalari (miopiya, gipermetropiya) batafsil tushuntirilgan.
- Ko'rish fiziologiyasi: Reseptor hujayralarning turlari va funksiyalari, fotoreseptorlardagi jarayonlar, rang sezish mexanizmlari, adaptatsiya va ko'rish o'tkirligi haqida ma'lumotlar berilgan. Ko'rish maydoni va uning o'lchovlari, binokulyar ko'rish va chuqurlikni idrok etish mexanizmlari tushuntirilgan.
- Ko'rish analizatorining markazlari: Ko'ruv axborotining qayta ishlanishi va tahlili uchun mas'ul bo'lgan miya markazlari (17, 18, 19-chi maydonlar) haqida ma'lumot berilgan. Retino-talamokortikal tizimning roli, ko'rish analizatorining ixtisoslashgan maydonlari va ularning vazifalari tushuntirilgan.
- Ko'z gigienasi: Ko'rish qobiliyatini saqlash uchun rioya qilish zarur bo'lgan gigiena qoidalari keltirilgan. Ish joyini yoritish, o'qish va yozish masofasi, ko'zni noqulay ta'sirlardan himoya qilish, to'g'ri ovqatlanish va zararli odatlardan saqlanish kabi maslahatlar berilgan.
- Ko'rish a'zosi ontegenezi: Ko'zning embriogenezi, ko'z qadahining shakllanishi, ko'z gavharining takomil etishi, tomirli va to'r pardalarning rivojlanishi, ko'z soqqasining takomili, qovoqlar va ko'z yoshi bezlarining rivojlanishi jarayonini bosqichma bosqich yoritib beradi.