«Истина» в художественном мире Ф.Достоевского
Ushbu maqola F.M.Dostoyevskiy asarlarida "Haqiqat" mavzusini tahlil qiladi. Asarda haqiqatga erishish yo'llari, uning inson hayotidagi o'rni va ahamiyati, shuningdek, haqiqatni so'z bilan ifodalashning mumkin yoki mumkin emasligi masalalari ko'rib chiqiladi. Dostoyevskiyning turli qahramonlari (kn. Mishkin, Kirillov, va b.) orqali haqiqatning turli talqinlari ochib beriladi. Muallif, haqiqatni anglashning sezgi va amaliyotga asoslangan usullari so'z va mantiqdan ustun ekanligini ta'kidlaydi, xuddi shu mavzuga doir adabiyotlardan misollar keltiradi.
Asosiy mavzular
- Haqiqat va so'z: Dostoyevskiyning ko'plab qahramonlari, haqiqatga yaqinlashgach, so'zlash qobiliyatini yo'qotadilar yoki kutilmagan tarzda gapira boshlaydilar. Haqiqatni so'z bilan ifodalashning imkonsizligi, uni faqat sezgi va amaliyot orqali anglash mumkinligi g'oyasi ilgari suriladi. Masalan, knyaz Mishkin o'z fikrini ifoda etishdan qo'rqadi, chunki u so'zlar uni buzishi mumkin deb hisoblaydi.
- Haqiqat va zo'ravonlik: "Aql va iroda" bilan kasallanish insonni o'zining mutlaq haq ekanligiga ishontiradi va bu boshqalar bilan aloqani uzilishiga olib keladi. Yolg'iz haqiqatga ega ekanlikka ishonish zo'ravonlikka olib keladi.
- Haqiqat va amaliyot: Haqiqatni so'z bilan emas, balki amaliy harakatlar orqali namoyon qilish kerak. Liza Veta Ivanova harakatlari haqiqatni ifodalashning eng yaxshi usuli sifatida ko'rsatiladi. Starik Zosima tabiatdagi har bir narsa, hatto eng kichik jonzot ham o'z yo'lini biladi va Xudoning sirini namoyon etadi, faqat insondan tashqari. Inson haqiqatga erishish uchun soflik va samimiyatga intilishi kerak.
- Yurag'ingiz bilan dunyoga nazar tashlang: Kirillov yuragi bilan dunyoning go'zalligini ko'radi, lekin aqli bilan dunyoning kasalligi va azobini anglaydi. U Xudoni inkor etish orqali insoniyatga baxt ulashmoqchi bo'ladi. Lekin natija o'laroq, uni o'z maqsadlarida ishlatishadi.