Genetika

Ushbu kitob genetika fanining asosiy tushunchalari, qonuniyatlari, usullari va amaliy ahamiyatiga bag'ishlangan. Unda irsiyatning molekulyar asoslaridan tortib, populyatsion genetika va seleksiyagacha bo'lgan keng doiradagi mavzular qamrab olingan. Kitob qishloq xo'jaligi, tibbiyot va sanoatda genetik bilimlarni qo'llash imkoniyatlarini ko'rsatib beradi.

Asosiy mavzular

• Genetika fanining vazifasi va ahamiyati: Genetika fanining asosiy vazifalari, uslublari, tarixi va qishloq xo'jaligi hamda tibbiyotdagi ahamiyati ko'rib chiqiladi. Irsiyat va o'zgaruvchanlik, genetik tadqiqot usullari, genetikaning rivojlanish bosqichlari yoritiladi.
• Irsiyatning sitologik asoslari: Irsiyatning xromosoma nazariyasi, jinsiy va jinssiz ko'payish, hujayra tuzilishi, xromosomalar va ularning turlari, mitoz va meyoz kabi hujayra bo'linish jarayonlari batafsil tahlil qilinadi.
• Jinsiy hujayralar va ularning rivojlanishi: Gametogenez, spermatozoid va tuxum hujayralarining tuzilishi va rivojlanishi, jinsni aniqlash mexanizmlari, partenogenez va boshqa ko'payish usullari bayon etiladi.
• Irsiyatning molekulyar asoslari: DNK va RNK molekulalarining tuzilishi, replikatsiya, transkripsiya, translyatsiya kabi jarayonlar, genetik kod va uning xususiyatlari, gen va uning funksiyalari tushuntiriladi.
• Hujayralarda oqsillar biosintezi: Oqsil sintezi jarayonining bosqichlari, translyatsiya, ribosomalar va ularning roli, oqsil sintezini boshqarish mexanizmlari yoritiladi.
• Gen injeneriyasi va biotexnologiya: Gen injeneriyasining asosiy uslublari, rekombinant DNK yaratish, genlarni klonlashtirish, transgen organizmlar olish, biotexnologiyaning qishloq xo'jaligi, tibbiyot va sanoatdagi ahamiyati ko'rib chiqiladi.
• Tur ichida duragaylashda irsiyat qonunlari: G.Mendelning irsiyat qonunlari (birinchilik, ajralish, mustaqil taqsimlanish), monogibrid, digibrid va poligibrid chatishtirish, genlar o'rtasidagi o'zaro ta'sir (komplementarlik, epistaz, polimeriya) tahlil qilinadi.
• Jins genetikasi: Jins bilan birikkan holda naslga o'tish, jinsiy xromosomalar va ularning anomaliyalari, gemofiliya, daltonizm kabi kasalliklarning nasldan-naslga o'tish qonuniyatlari bayon etiladi.
• O'zgaruvchanlik qonuniyatlari: Modifikasion va mutasion o'zgaruvchanlik, mutagenez, gomologik qatorlar qonuni, modifikatsiya va mutatsiya turlari, ularning sabablari va oqibatlari ko'rib chiqiladi.
• Populyasiya genetikasi: Populyasiya va genofond, genetik muvozanat (Xardi-Vaynberg qonuni), allellar va genotiplar chastotasi, tanlash, mutatsiya, migratsiya va genetik dreyf kabi evolutsion omillar yoritiladi.
• Individual rivojlanishning genetik asoslari: Ontogenez, individual rivojlanish davrlari, genlarning faollashuvi va tabaqalanishi, sitoplazmatik irsiyatning ahamiyati muhokama qilinadi.