Sovetlar hukmronligi yillarida O’zbekistonda milliy maktablar tizimi
Ushbu kitob O'zbekistonda sovet hokimiyati davridagi ta'lim tizimiga, xususan milliy maktablar va madrasalarning isloh qilinishi, sovetlashtirilishi va tugatilishi jarayonlariga bag'ishlangan. Unda XX asr boshlaridagi Turkistonning ijtimoiy-siyosiy ahvoli, jadidchilik harakati, sovetlarning ta'lim sohasidagi siyosati, vaqf mulklarining taqdiri, milliy maktablar va madrasalarning isloh qilinishi, sovetlashtirilishi va tugatilishi bilan bog'liq masalalar tahlil etiladi. Kitobda arxiv hujjatlari, statistik ma'lumotlar va o'sha davr matbuot materiallaridan keng foydalanilgan.
Asosiy mavzular
- Eski maktablarning isloh qilinishi: Sovet hokimiyati eski usul maktablarni sovetlashtirishga harakat qildi, ammo bu urinishlar mahalliy aholining qarshiligiga uchradi. Vaqf mulklarini qaytarish to'g'risidagi dekretlar qabul qilindi, lekin keyinchalik sovetlar maktablarni o'z nazoratiga olish uchun harakatlarni kuchaytirdi. Maktablarni isloh qilish dasturlari ishlab chiqildi, o'qituvchilar tayyorlandi, yangi darsliklar yaratildi, lekin bu jarayon ziddiyatli edi.
- Milliy maktablarning tugatilishi: Sovet hukumati milliy maktablarni tugatish siyosatini olib bordi. Ularni sovet maktablariga aylantirish maqsadida har xil chora-tadbirlar ko'rildi. Ateistik targ'ibot kuchaytirildi, 'Xudosizlar jamiyati' kabi tashkilotlar tuzildi. Diniy maktablar 'eskilik sarqitlari' sifatida qoralandi va ularni yopishga katta e'tibor berildi.
- Madrasalarning isloh qilinishi va faoliyati: Madrasalar ham isloh qilish siyosatiga duch keldi. Diniy fanlar o'rniga dunyoviy fanlar kiritildi. O'quv tizimi o'zgartirildi, madrasalar sovet maktablariga moslashtirildi. Madrasalar ustidan nazorat kuchaytirildi, vaqf mulklari tortib olindi. Bu siyosat madrasalarning ahvolini yomonlashtirdi va ularning faoliyatini cheklab qo'ydi.