Rolning maqsadi va vazifalari
Ushbu matn, "Estrada va ommaviy tomoshalar san'ati" kafedrasida o'qiladigan "Rolning maqsadi va vazifalari" mavzusidagi ma'ruza bo'lib, unda aktyorlik mahorati, sahna san'ati, rol ijrosi, improvizatsiya, sahnaviy munosabatlar, rolning tashqi tavsifi kabi masalalar haqida ma'lumot beriladi. Matnda aktyorning rol ustida mustaqil ishlashi, hayotni o'rganishi, tasavvurining ahamiyati, matn mohiyatini aniqlashi kabi muhim jihatlar yoritilgan. Shuningdek, o'zbekistonlik mashhur aktyor va aktrisalarning sahna faoliyatidan misollar keltirilgan.
Asosiy mavzular
- Roldagi maqsadni amalga oshirish uchun harakatlar tanlash: Aktyor rolining uzluksiz halqachalardan iborat tizimini xayolan gavdalantirishi, pesaning g'oyaviy mazmunini, rolining g'oyasi va oliy maqsadini, uzluksiz harakatini, siymoning atrofidagi muhit bilan munosabatini aniqlashi kerak.
- Sahnadagi vazifa va uning tarkibiy qismlari: Harakat (nima qilyapman?), maqsad (nima maqsadda qilyapman?), moslashuv (qanday uddalayapman?) degan uch tarkibiy qism asosida sahnadagi maqsad yuzaga keladi. Moslashuv repetitsiya jarayonida tug'iladi.
- Sahnaviy munosabat: Sahnaviy maqsad va harakatlar tizimini birinketin bajarish natijasida sahnadagi hamrohga ta'sir ko'rsatilar ekan, aktyorning oʻzi ham hamrohining ta'siriga tushadi. Natijada oʻzaro munosabat, kurash ziddiyat, qaramaqarshilik, anglashilmovchilik vujudga keladi.
- Improvizatsiya va moslamani eslab qolish: Improvizatsiya - nogahoniy, to'satdan paydo boʻlgan to'qima. Shu bilan birga, tashqi harakat, topilgan moslama va ifoda vositalari belgilab olinmasa, bu harakatlarning san'atga aloqasi bo'lmay qoladi.
- Aktyorning rol ustida mustaqil ishlashi: Aktyor rol ustida mustaqil ish boshlashdan avval, aktyor: «Shu rolni sahnalashtirayotgan spektaklda nima uchun o'ynayman?», degan savolga aniq javob topishi kerak bo'ladi.
- Hayotni oʻrganish: Aktyor rol ustidagi dastlabki ishini hayotni oʻrganishdan boshlagani ma'qul. O'zi ijro etayotgan roldagi qahramon yashagan davr, ijtimoiy va siyosiy muhitni bilmay turib, rolga yondashmagani ma'qul emas.
- Rol ustidagi tasavvur: Aktyor, oʻzini pesa voqeasiga aloqasi boʻlmagan sharoitga qoʻyib ko'radi hamda oʻziga: «Agar mening qahramonim shunday sharoitga tushib qolguday bo 'Isa, nima qilgan bo 'lar edi», degan savol beradi.
- Matn mohiyatini aniqlash: Aktyor daftarni ochib olib, so'zlarni urg'u bilan qaytarib yod olishi kerak, degan gap emas. Aktyorning navbatdagi vazifani bajarishidan koʻzlagan maqsadi soʻz ortiga yashiringan ma'nolarni aniqlashdan iborat bo'lishi kerak.
- Rolning tashqi tavsifi: Rol ustida uyda ishlash jarayonida yaratilajak siymoning tashqi ko'rinishi, yurishturishi repetitsiya vaqtida uning ichki holati, vazifa va maqsadidan kelib chiqib, o'zo'zidan paydo boʻlib qoladi.