Statistik jamlash va guruxlash
Ushbu kitob "Statistik jamlash va guruhlash" mavzusiga bag'ishlangan bo'lib, unda statistik kuzatish natijalarini qayta ishlash, tahlil qilish, ma'lumotlarni tizimlashtirish va umumlashtirish masalalari ko'rib chiqilgan. Kitobda statistik jamlash usullari, guruhlash metodlari, ularning turlari va mohiyati, shuningdek, klaster tahlil kabi zamonaviy usullar yoritilgan. Bundan tashqari, ma'lumotlarni grafik tasvirlash va xaritalarda aks ettirish usullari ham o'rin olgan.
Asosiy mavzular
- Statistikada jamlash: turlari va mohiyati: Statistik jamlash deganda to'plangan ma'lumotlarni ilmiy tekshirishdan ko'zlangan maqsad va vazifalar nuqtai-nazaridan qayta ishlash tushuniladi. Jamlash oddiy va murakkab, markazlashgan va markazlashmagan turlarga bo'linadi. Bosqichlari: ma'lumotlarni qayta ishlash rejasi tuzish, guruhlarga ajratish, jamlarni chiqarish, jadvallarga joylashtirish va grafiklarda tasvirlash.
- Guruhlash metodi: mohiyati, ahamiyati va turlari: Guruhlash - to'plam birliklarini muhim belgilar bo'yicha bir xil guruhlarga ajratib o'rganish. Turlari: tipologik, analitik, tuzilmaviy. Tuzilish usuliga ko'ra: umumdavlat klassifikatorlari, matematik va ekspert-analitik metodlar, bir va ko'p o'lchovli guruhlash. Guruhlash belgisini tanlashda e'tiborga olinadigan shartlar keltirilgan.
- Guruhlar soni va oralig'ini aniqlash: Guruhlar soni hodisaning taqsimlanish xarakteriga, tebranish darajasiga va to'plamdagi birliklar soniga bog'liq. Oraliq deganda guruhdagi maksimal va minimal variantlar farqi tushuniladi. Oraliqlar teng va teng bo'lmagan, ochiq va yopiq bo'lishi mumkin. Teng oraliqni hisoblash formulasi keltirilgan.
- Ikkilamchi guruhlash: Oldingi tuzilgan guruhlar asosida yangi guruhlar tuzish operatsiyasi. Birlamchi guruhlashda kuzatish ma'lumotlari asosida guruhlar tuzilsa, ikkilamchi guruhlashda oraliqlar yiriklashtiriladi.
- Ko'p o'lchamli guruhlash (klaster-tahlil): Bir vaqtning o'zida bir necha belgi orqali guruhlash. Bunda kuzatish ob'ektlarini xohlagan belgilar soni bo'yicha bir jinsli guruhlarga birlashtirish mumkin. Klaster-tahlil algoritmlari va bosqichlari ko'rsatilgan.
- Xaritalar: Geografik xaritalardagi hodisalarni diagrammalarda tasvirlash orqali hosil qilinadi. Belgilari: nuqta, chiziq, ustun, lenta, kvadrat, doira. Hududlarga tegishli hodisalarning darajasiga ko'ra turli o'lchovda geografik xaritalarga joylashtiriladi.