Navoiy asarlarida sabr talqini

Ushbu bitiruv malakaviy ishi Alisher Navoiy asarlarida sabr tushunchasining talqini va badiiy ifodasini o'rganishga bag'ishlangan. Unda shoirning dostonlaridan tortib nasriy asarlarigacha sabrning ma'nolari va ahamiyati tahlil etiladi. Navoiy asarlarida sabrning ilohiy, insoniy va tasavvufiy jihatlari, shuningdek, sabrsizlikning oqibatlari ko'rib chiqiladi.

Asosiy mavzular

"Hayrat ul-abror" dostonida sabr talqini: Sabrning iymon, qanoat va shukr bilan bog'liqligi, sabrli insonning fazilatlari, sabrsizlikning oqibatlari hikoyatlar orqali tahlil qilinadi.
"Farhod va Shirin" dostonida sabr talqini: Farhod timsolida komil insonning sabr-bardoshliligi, ishqdagi sabr, nafsni yengishda sabrning o'rni, sabrsizlikning salbiy oqibatlari yoritiladi.
"Layli va Majnun" dostonida sabr talqini: Haqiqiy ishq yo'lidagi sabrning ahamiyati, Majnunning ruhiy holatidagi sabr, ilohiy ishqning sabr bilan bog'liqligi, Layli va Majnunning ota-onalari tomonidan sabr tilash holatlari ko'rib chiqiladi.
"Sab'ai Sayyor" dostonida sabr talqini: Ishqdagi sabr, visol yo'lidagi sabr, nafsni tiyishda sabrning o'rni, Bahromning ruhiy holatidagi sabr-toqat, sabrsizlikning oqibatlari tahlil etiladi.
"Saddi Iskandariy" dostonida sabr talqini: Sabrning shohlar uchun zarurligi, adolatli siyosat yuritishda sabrning o'rni, sabrsizlikning oqibatlari, Iskandarning hayotiy yo'lidagi sabr va qanoat bilan bog'liq jihatlar yoritiladi.
"Lison ut-tayr"da sabr talqini: Tasavvufiy ta'limotda sabrning o'rni, yetti vodiyga yetishish uchun sabr-qanoatning zarurligi, komillikka erishishda sabrning ahamiyati, ishq yo'lidagi sabr, nafsni yengishda sabrning roli tahlil etiladi.
Shoir she'riyatida sabr bilan bog'liq fikrlar: G'azallarda sabrning ma'nolari (Allohning xislati, berilgan ne'mat, yorga yetishish yo'lidagi toqatsizlik, oshiq qalbida ishq iztiroblariga bardosh berish, o'z-o'ziga nasihat, ma'shuqaga shikoyat, Tangridan yorga rahm, o'ziga sabr tilash, sabrsizlikni tanqid qilish, Qur'on oyatlaridagi sabrga ishora). Sabrning tasavvufiy talqini. Sabrga o'xshatilgan holatlar va iboralar.
Navoiyning nasriy asarlarida sabr bilan bog'liq fikrlar: "Mahbub ul-qulub" asarida sabr va qanoatning ahamiyati, sabrsizlikning oqibatlari, kishi qiyinchiliklarga bardosh berishi, ruhiy va jismoniy azoblarni sabot bilan yengishi sabr ekanligi, sabrning insonga baxt keltirishi haqidagi qarashlar.
Tarixi anbiyo va hukamo asarida sabr: Asarda sabr talqini payg'ambarlar, aziz avliyolar, anbiyolar hayot yo'li qilgan ezgu amallari misolida yorqin ifodalanadi. Ular bu yuksak maqomga, albatta, sabr va yana sabr tufayligina erishgan. Toat-u ibodat jarayonida Allohga eng avvalo shukronalik tilab, ezgulik yo'lidagi amallarida sabr so'raydi.
Majolis un-nafois asarida mazkur tushuncha ifodasi: Navoiy shoir bo'lsa-da Husayn Boyqaroga oʻz fikrini har qanday holda ochiq ayta olgan marifatparvar siymodir. Xususan, Majolis un-nafois asarining yettinchi majlisi temuriylarga, sakkizinchi majlisi esa Husayn Boyqaroga bag'ishlangan boʻlib bu majlisda shoh eng avvalo, sabr-toqatli boʻlishi lozimligini ta'kidlaydi.Navoiy shoir bo'lsa-da Husayn Boyqaroga oʻz fikrini har qanday holda ochiq ayta olgan marifatparvar siymodir. Xususan, Majolis un-nafois asarining yettinchi majlisi temuriylarga, sakkizinchi majlisi esa Husayn Boyqaroga bag'ishlangan boʻlib bu majlisda shoh eng avvalo, sabr-toqatli boʻlishi lozimligini ta'kidlaydi.
Munshaot dagi talqin: Ushbu asarda Navoiyning yaqin insonlariga va yor-do'stlariga yuborgan xatlari jamlangan.