Ipаk mаhsulоtlаri fizik-kimyoviy vа tаrkibiy tuzilishi nаzаriy аsоslаri»

Ushbu kitobda O'zbekiston Respublikasi Oliy va O'rta Maxsus Ta'lim vazirligi tomonidan tavsiya etilgan "Ipak mahsulotlari fizik-kimyoviy va tarkibiy tuzilishi nazariy asoslari" fani bo'yicha ma'ruzalar kursi jamlangan. Kitobda tabiiy ipakning tarkibi, fizik-kolloid xossalari, kimyoviy ishlov berish usullari, bo'yash jarayonlari va ularning ipak sifatiga ta'siri kabi masalalar yoritilgan. Shuningdek, kitobda ipakni yaxshilash va eskirishini oldini olish usullari ham ko'rsatilgan.

Asosiy mavzular

• Moddaning kolloid holati va kolloid eritmalarning olinishi: Kolloid kimyo, dispers sistemalar va ularning xossalari haqidagi fan. Kolloid sistemalar geterogenlik va disperslik bilan xarakterlanadi. Dispers sistemalar klassifikatsiyasi, kolloidlarning olinish usullari, sirt hodisalari va ularning ahamiyati ko'rib chiqiladi.
• Kolloid eritmalarning molekulyar-kinetik va optik xossalari: Kolloid eritmalarning diffuziyasi, Broun harakati, sedimentatsiya, optik xossalari batafsil yoritilgan. Diffuziya tezligi va zarrachalarning o'lchamlari orasidagi bog'lanish, Fik qonunlari, Eynshteyn formulasi tahlil qilingan.
• Tabiiy ipakdagi fibroin-oqsil moddasining kimyoviy tarkibi: Oqsillar va ularning turlari, klassifikatsiyasi, fibroinning elementar tarkibi, kimyoviy formulasi, molekulyar massasi, tuzilishi, polipeptid zanjirlar va ularning sxemalari keltirilgan. Aminokislotalar tarkibi va ularning formulalari ko'rib chiqilgan.
• Fibroinning erishi va distruktsiyasi: Fibroindagi aminokislotalar va ularning nisbiy miqdori, fibroinning kimyoviy xususiyatlari, molekulaning holatini erish jarayonidagi buzilishi (destruktsiya) jarayoni batafsil o'rganilgan. Ipak tolasidagi fibroinning erish mexanizmlari tahlil qilingan.
• Sirt hodisalari va ularning ahamiyati: Sirt hodisalarning sinflarga bo'linishi, suyuqlikning sirt tarangligi va to'liq sirt energiyasi, Gibbs energiyasi, sirt qavat tarkibi, adsorbtsiya, ho'llanish, kapillyar bosim, sirtlarda kimyoviy potentsial va bug' bosimining o'zgarishi, fazalar qoidasining dispers sistemalar uchun qo'llanilishi tahlil qilingan.
• Seritsinning molekulyar tuzilishi, eruvchanligi: Seritsinning kimyoviy tarkibi bo'yicha fibroindan farqi, seritsindagi aminokislotalar tarkibi, tabiiy ipakda uchraydigan oqsilmas moddalar haqida ma'lumotlar berilgan. Seritsinning erishi, tuzilishi, gidratlanishi, tashqi muhitga ta'siri o'rganilgan.
• Tabiiy ipakning noorganik ionlar bilan o'zaro ta'siri: Anorganik elementlarning ipak tolasi miqdoriga ta'siri, ipak tolasining bog'lanuvchanligiga ta'siri ko'rib chiqiladi.
• Adsorbtsiya: Adsorbtsiya, adsorbtsiya hodisasi, kapillyar kondensatsiya, sorbtsiya, adsorbent, adsorbtiv, xemosorbtsiya, monomolekulyar va polimolekulyar adsorblanish kabi tushunchalar berilgan. Adsorbtsiyaga ta'sir etuvchi omillar o'rganilgan.
• Tabiiy ipakni tashkil qilgan oqsillarni molekulalarining konformatsion o'zgarishi: Ipak tolasi sirtidagi konformatsion o'zgarishlar, quruq pillalardagi molekulalarning konformatsion o'zgarishiga ta'sir etuvchi omillar tahlil qilingan.
• Sirt faol moddalarning tuzilishi va fizik- kimyoviy xossalari: Sirtni faollashtiruvchi moddalar (SFM), ularning tuzilishi, dispergatsiya xususiyati, eruvchanligi, ta'siri va ahamiyati ko'rsatilgan.
• To'qimachilik sanoatida qo'llaniladigan yordamchi kimyoviy moddalar: To'qimachilik matolarini bo'yashda qo'llaniladigan qo'shimcha kimyoviy moddalar, SFMning pillalarni chuvilishiga ta'siri o'rganilgan.
• Qattiq sirt chegarasidagi suyuqlik tomchisining holati: Qattiq jism sirtining suyuqlik bilan ho'llanishi, ikki qavatli elektrik maydon, tqimachilik tolalariga suvning shimilishi ko'rib chiqiladi
• Pillaga turli SFM taʼsirida suvning namlanishi: Pillalarni chuvish jarayonida sirt faol moddalarni qo'llash va ularning ahamiyati, pilla qobig'ining namlanuvchanligi va suv o'tkazuvchanligi, BG moddasini pilla qobig'ini namlanishiga ta'sirini o'rganilgan.
• SFMlarni to'qimachilik tolalarni yuvilishidagi va pillaning chuvilishidagi ahamiyati: To'qimachilikda qo'llaniladigan qo'shimcha kimyoviy moddalar, Sirtni faollashtiruvchi moddalarning pillalarni chuvilishga ta'siri
• Suvning tuzilishi va pilla chuvish texnologiyasida suvdan foydalanish: Suv molekulasining o'zaro bog'lanishlaridagi o'zgarishi, Pilla chuvish texnologiyasida suvdan foydalanish, Oqava suvlarni tozalash usullari
• Pillaning eskirishi sabablari va uni oldini olishni nazariy asoslari: Quruq pillalarni pillakashlik korxonalari xududida zahirada saqlash davrida ta'sir etuvchi omillar, Saqlash davrida pilla qobig'ining fizik-kimyoviy xususiyatlarini o'zgarishini o'rganish.
• Pillani turli zararkunandalardan saqlashda qo'llaniladigan kimyoviy moddalar: Fabrika omborida pillalarning sifatini pasaytiruvchi zararkunandalar, Pillalarni saqlashda va zararkunandalardan asrashda qo'llaniladigan SFMni tanlash
• Mikroskoplar: Infraqizil nurlar va Мікроѕкор haqida ma'lumotlar beriladi
• Yuq'ori molekulyar moddalarning eritmalari: Yuqori molekulyar birikmalar, Polimerlarning mexanik xossalari va agregat holati, Макromolekulalarning asosiy tiplari haqida umumiy tushunchalar berilgan.
• Mikrogeterogen sistemalar: Mikrogeterogen sistemalar, Suspenziyalar va Emul'siyalar, Kukundlar haqida ma'lumotlar berilgan