Nemis tilidagi dialogik nutqda modallik va uning o’zbek tilida berilishi

Ushbu hujjat nemis tilshunosligiga bag'ishlangan bo'lib, unda dialogik nutqdagi modallik va uning o'zbek tiliga tarjima qilish imkoniyatlari ko'rib chiqilgan. Modallik kategoriyasi, ayniqsa subyektiv modallik, kognitiv tilshunoslikning muhim sohasi sifatida ta'kidlanadi.

Asosiy mavzular

Modallik tushunchasi: Modallik fikrning voqelikka bo'lgan munosabatini, shuningdek bildirilayotgan narsalarning subyektiv tarzda tasniflanishini ifodalovchi funksional semantik kategoriya. U reallik, mumkinlik, zaruriyat, inkor, shart kabi mantiqiy kategoriyalar asosida shakllanadi.
Modallikni ifodalash usullari: Nemis tilida modallikni ifodalash uchun modal yuklamalar, modal so'zlar va modal fe'llar, shuningdek, intonatsiya va sintaktik konstruksiyalar qo'llaniladi. O'zbek tilida ham fe'l mayllari tizimi, maxsus modal shakllar, yuklamalar, affikslar, modal so'zlar, frazeologizmlar va intonatsiya modallikni ifodalashda ishtirok etadi.
Dialogik nutqda modallik: Dialogik nutqda asosan subyektiv modallik ifodalanadi. So'zlovchining xabar qilinayotgan hodisaga munosabati, emotsional ifoda, reaksiyani ko'rsatish, semantika va leksemaning leksik birliklari orqali ifodalanadi.
Subyektiv modallikning turlari: Subyektiv modallik gapning kommunikativ funksiyasiga (darak, so'roq, buyruq), so'zlovchining bahosiga (real, noreal), voqelikning subyekt yordamida ifodalanishiga (ehtimollik, zaruriyat, xohish-istak), voqelikka qaratilgan munosabatga (tasdiq, inkor), ishonchlilik darajasiga (ishonch, ikkilanish, ishonchsizlik) va his-tuyg'ularga (quvonch, qayg'u, hayrat) ko'ra turlicha bo'ladi.