Sonanten im Deutschen
Ushbu kitob nemis va o'zbek tillarining vokal tizimlarini qiyosiy o'rganishga bag'ishlangan. Unda ikki tilning fonetik xususiyatlari, artikulyatsiya bazalari, vokal fonemalarning o'xshash va farqli jihatlari tahlil qilingan. Shuningdek, kitobda vokal tizimlarining fiziologik xususiyatlari, talaffuzdagi o'zgarishlar va tillararo ta'sirlar ham ko'rib chiqilgan.
Asosiy mavzular
- Nemis va o'zbek vokal tizimlarining qiyosiy tahlili: Ushbu mavzuda ikki tilning vokal tizimlari tuzilishi, fonemalar soni, fonologik munosabatlar va artikulyatsiya xususiyatlari bo'yicha qiyoslanadi. Nemis tilida 15 ta fonema (+3 ta diftong), o'zbek tilida esa 6 ta vokal fonemasi mavjudligi ta'kidlanadi. Shuningdek, vokal variantlari va ularning talaffuzdagi ahamiyati ham ko'rib chiqiladi.
- Artikulyatsiya bazasi: Ushbu mavzuda artikulyatsiya bazasi tushunchasi, uning tillar uchun xarakterli xususiyatlari va chet tilini o'rganishdagi ahamiyati muhokama qilinadi. Nemis tilining artikulyatsiya bazasi kuchli muskullarning tarangligi, oldinga siljigan til holati, vokal sifatining reduktsiyasi yo'qligi, yangi boshlanish (Knacklaut) va faol lab harakatlari bilan tavsiflanadi.
- Vokal fonemalarning taqqoslash: Ushbu mavzuda nemis va o'zbek tillarining vokal fonemalari miqdoriy va sifat jihatidan solishtiriladi. Nemis tilida vokal uzunligi fonologik ahamiyatga ega, o'zbek tilida esa bu xususiyat ekspressiv-appellativ rol o'ynaydi. Shuningdek, vokalning oldingi, o'rta va orqa qatorlari, yuqori, o'rta va pastki ko'tarilishi kabi xususiyatlari ham qiyoslanadi.
- Talaffuzdagi o'zgarishlar: Ushbu mavzuda unlilarning qisqarishi, lablanishi, assimilyatsiya va akkomodatsiya kabi talaffuz jarayonida yuzaga keladigan o'zgarishlar ko'rib chiqiladi. Nemis tilida [ə] unlisining ahamiyati, o'zbek tilida esa unlilarning miqdoriy va sifat jihatdan reduktsiyaga uchrashi ta'kidlanadi.
- Vokal tizimining fiziologik xususiyatlari: Ushbu mavzuda vokal tizimining fiziologik xususiyatlari, xususan, tilning harakati, tanglayning holati va lablarning shakllanishi kabi omillar muhokama qilinadi. Vokalni tasniflashning turli xil fiziologik usullari ham ko'rib chiqiladi.