Tog’ mintaqasida o’suvchi karamdoshlar oilasiga kiruvchi efemerlarning morfologiyasi, ekologiyasi, biologiyasi

Ushbu kitob Oʻzbekiston Respublikasi Oliy va Oʻrta maxsus taʼlim vazirligi Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika universitetining Tabiyot fanlari fakulteti Botanika, ekologiya va hujayra biologiyasi kafedrasi bitiruvchisi Qaratayev Aydin Abdurasulovichning “Togʻ mintaqasida oʻsuvchi karamdoshr oilasiga kiruvchi efemerlarning morfologiyasi, ekologiyasi, biologiyasi” mavzusidagi bitiruv malakaviy ishidir. Ishda karamdoshr oilasining biomorfologiyasi, ularning turkum diagnostik belgilari, o'sish sharoiti, urug'larini yig'ish va ularning unuvchanligini tekshirish masalalari o'rganilgan.

Asosiy mavzular

• Karamdoshlar (Krestguldoshlar) (Brassicaceae) oilasi: Bu oilaning 380 ta turkumi, 3200 tadan ortiq turi mavjud. Ular Yer yuzida nihoyatda keng tarqalgan. Harakterli belgisi gullari krestga o'xshaydi. Gul-kosachasi 4 ta, gultoji 4 ta, changchisi 6 ta. Bu oilaga mansub oʻsimliklarda glikozid-lar, alkoloidlar va boshqa moddalar bor. Ayrim turla-rida yurak glikozidlari uch-raydi. Urugʻida bakteroitsid-lik xususiyati bor. Bu oilaga indov, xartol, qatron, shuvo-ran, chitir, jag'-jag sholgom, turp, karam, rediska, o'sma va boshqalar kiradi.
• Karamdoshlar oilasi vakillarining morfologik ko'rsatkichlari: Karamdoshlar oilasiga oid oʻsimliklarning hayotiy shakli, poyasi, bargi, guli, biologiyasi va tarqalishi kabi morfologik koʻrsatkichlari jadval koʻrinishida keltirilgan. Jadvalda A. petiolata (Bieb) Cavara et Grande, S. loeselii L., S. altissima L., A. pumila (Steph) N. Busch va D. sophia (L) Webb ex Prantl kabi oʻsimliklar haqida ma’lumotlar berilgan.
• Oʻsimliklarning morfologiyasi oʻrganildi: A. petiolata, Sisymbrium, Arabidopsis, Descurainia, Erysimum, Barbarea, Turritis, Armoracia, Rorippa, Cardamine, Isatis, Tauscheria, Goldbachia, Pseudoclausia, Strigosella va boshqa turkumlar va ularning vakillari morfologik jihatdan ko'rib chiqilgan.
• Adabiyotlar taxlili: Adabiyotlar taxlili I BOB.da yozilgan. Tuproq namligi va tabiiy sharoitning haroratiga koʻra yilning sovuq mavsumida muhitning turli xil rejimlariga asosan, efemerlarning maysalari tabiatda har hil vaqtda odatda, oktabrdan mart-aprelgacha unib chiqadi. Efemerlar - ba'zida bir qancha hafta yoki bir necha kun davom etuvchi qisqa hayotiy siklga ega bir yillik oʻsimliklardir (Zabinkova, Kirpichnikov, 1957).