"Кecha va kunduz” romanining matniy-struktural tahlili

Ushbu kitobda XX asr boshlaridagi Turkistonning ijtimoiy-siyosiy ahvoli, mahalliy aholining mustamlakachilik zulmi ostida ezilishi, milliy oʻzlikni anglashga intilishi, jadidchilik harakati kabi mavzular badiiy yoʻsinda ochib berilgan. Asarda turli tabaqalar vakillarining hayoti, orzu-umidlari, kurashlari va fojialari tasvirlangan. "Kecha va kunduz" romanida oʻzbek xalqining oʻtmishi, urf-odatlari, anʼanalari va qadriyatlari aks etgan bo'lib, asar oʻquvchilarni milliy oʻzlikni anglashga, vatanparvarlik ruhida tarbiyalashga xizmat qiladi.

Asosiy mavzular

• Mustamlakachilik zulmi va xalqning ahvoli: Romanda Turkistonning mustamlakachilik zulmi ostida ezilgani, mahalliy xalqning qashshoqligi, huquqsizligi va umidsizligi tasvirlangan. Chor amaldorlarining xalqqa nisbatan shafqatsizligi, boylarning xalqni ekspluatatsiya qilishi va jamiyatdagi adolatsizliklar fosh etiladi.
• Milliy oʻzlikni anglash va jadidchilik harakati: Asarda milliy ziyolilarning oʻz xalqining taqdiriga befarq boʻlmasligi, milliy madaniyatni rivojlantirishga intilishi, maʼrifatparvarlik gʻoyalari va jadidchilik harakati keng yoritilgan. Jadidlar maktablarining ochilishi, teatr tomoshalari va gazetalarning nashr etilishi xalqning oʻzligini anglashga boʻlgan intilishining namunasidir.
• Xotin-qizlarning huquqsizligi va fojiasi: Romanda oʻzbek ayollarining ijtimoiy hayotdagi oʻrni, ularning huquqlari cheklangani, oilaviy munosabatlardagi adolatsizliklar, majburiy nikohlar va poligamiya kabi muammolar yoritilgan. Zebi obrazi orqali ayollarning fojiasi, orzu-umidlari va kurashlari aks ettirilgan.
• Ziyolilarning roli va jamiyatdagi oʻrni: Romanda millatparvar ziyolilarning jamiyatdagi oʻrni, xalqni maʼrifatga chorlashi, mustamlakachilikka qarshi kurashi va milliy oʻzlikni saqlashga urinishlari tasvirlangan. Miryoqub obrazi orqali ziyolilarning faoliyati, xato va kamchiliklari koʻrsatilgan.