Umumta’lim maktablarida xor to‘garaklarini tashkil etish
Ushbu kitob umumiy ta'lim maktablarida xor jamoalarini tashkil etish, ularning ishlash prinsiplari va o‘quvchilarga vokal xor malakalarini singdirish uslublariga bag‘ishlangan. Kitobda bolalarning yosh xususiyatlari, ovoz diapazonlari, nafas olish texnikasi va xor jamoasini joylashtirish kabi muhim masalalar yoritilgan. Shuningdek, o‘quvchilarning musiqiy ta’limini rivojlantirish, xorda intizom o‘rnatish va badiiy-ifodali ijroga erishish yo‘llari ham ko‘rsatilgan.
Asosiy mavzular
- Bolalar vokal-xor jamoasini tashkil etish: Xor jamoasining maqsad va vazifalari, bolalar ovozining yoshga xos xususiyatlari, jamoani tashkil etish va boshqarish, intizom o‘rnatish, shogirdlar tayyorlash, mashg‘ulotlarni tashkil qilish, ota-onalar bilan ishlash, xona jihozlari va jihozlanishi.
- Xor dasturlarini shakllantirish usullari: Asarlarni tanlash mezonlari (g‘oyaviylik, badiiylik, moslik), dastur tuzish tamoyillari (oddiyddan murakkabga, rang-baranglik), jo‘rli va jo‘rsiz asarlar, folklor va klassik asarlar, kanon uslubida kuylash.
- Nafas olish yo'llari: Kuylash vaqtida to'g'ri nafas olish texnikasi (qorin bilan, ko‘krak bilan), nafas olish turlari, nafasni ushlab turish va chiqarish, mashqlar bilan rivojlantirish.
- Tovush hosil qilish: Tovushning hosil bo'lish mexanizmi, turli hujumlar (keskin, mayin), unlilarni to'g'ri talaffuz qilish, ohangdorlikka erishish.
- Bolalar ovozining yoshga xos xususiyatlari: Bolalar ovozining rivojlanish bosqichlari (kichkintoylar, o‘rta yosh, o‘smirlar), diapazon, registrlari, o‘zgarishlar, mutatsiya davri. Har bir yosh guruhida ish usullari va e'tibor qaratish lozim bo'lgan jihatlar.
- Umumta'lim maktablari xor jamoalariga qo‘shiq o‘rgatish uslublari: Qo‘shiqni o‘rgatish bosqichlari (eshittirish, so‘z va kuy o‘rgatish, mahorat oshirish), ikki ovozlikka o‘tish, kanon uslubida kuylash, o‘rganilgan asarlarni mustahkamlash.
- Xonandalarning ovozini sozlash: Tovushlarni toza talaffuz qilish, tovushlar tizimi (garmonik, melodik), notalarni aniq talaffuz etish.
- Xor jamoasida ansambl tuyg'usini rivojlantirish: Ijro usuli va tempning birligi, dinamik tuslarni aniqlashtirish, jumlalarni birgalikda boshlash va tugallash.
- Bolalar xorini joylashtirish: Xor guruhlarini joylashtirish tartibi, o‘quvchilarning bo‘yi, ovozi, imkoniyatlari hisobga olinadi.
- O'smirlar ovozini tarbiyalash va rivojlantirish: O‘smirlik davrining fiziologik xususiyatlari, ovoz apparatida sodir bo‘ladigan o‘zgarishlar. Bolalar bilan ishlash uslublari va ovozni saqlash.