Nеftning tаrkibi vа xossalari
Ushbu kitob neft va gaz konlarining fizik xossalarini o'rganishga bag'ishlangan. Unda neftning tarkibi, tasnifi, fizik xossalari, gazlarning eruvchanligi, qatlam ichidagi o'zgarishlar, reologik xususiyatlari va o'lchash uskunalari haqida ma'lumot berilgan.
Asosiy mavzular
- Neft tarkibi va tasnifi: Neftning karbonsuvodorodlardan tashkil topganligi, elementar tarkibi, asosiy sinflari (alkanlar, naftenlar, aromatiklar), parafin va serezin moddalari, metallorganik birikmalar va boshqa komponentlar haqida ma'lumot berilgan. Neftning oltingugurt, mum va parafin miqdoriga qarab tasniflanishi ko'rsatilgan.
- Neftning asosiy fizik xossalari: Neftning zichligi, qovushqoqligi, siqiluvchanligi, sirt tarangligi, issiqlik va optik xususiyatlari haqida tushunchalar berilgan. Bosim va haroratning bu xossalarga ta'siri tahlil qilingan.
- Gazlarning neft va suvda erishi: Gazlarning neft va suvda erish qonuniyatlari, eruvchanlikka ta'sir etuvchi omillar (bosim, harorat, tarkib) Genri qonuni asosida tushuntirilgan. Gaz eruvchanligini aniqlash usullari va ahamiyati ko'rsatilgan.
- Neft xossalarining to'plam ichida o'zgarishi: Qatlam bosimi, harorat va erigan gaz miqdorining neft xossalariga ta'siri, qatlamning turli qismlarida neft xossalarining farqlanishi tahlil qilingan. Konlarni ishlatishda bu o'zgarishlarni hisobga olish zarurligi ta'kidlangan.
- Neftning reologik xususiyatlari: Neftning tarkibi (asfaltenlar, mumlar) va haroratga qarab reologik xususiyatlari o'zgarishi. Suyuqlik maydonida kolloid zarrachalar hosil bo'lishidan deformatsiyaga xos jarayonlar yuzaga kelishi, neftlarning reologik xossalari ularning alohida juda kichik qavatlaridagi konsistensiyasiga bog'liqligi ko'rsatilgan. Non-Nyuton suyuqliklari va ularning xususiyatlari, bingam plastiklarining xossalari va tenglamalari keltirilgan.
- Neft va gazning fizik xossalarini o'rganish uchun ishlatiladigan apparatlar: Quduqlardan namuna olish usullari, namuna olgichlar (probootborniklar) va ularning turlari, tajribaxonalarda ishlatiladigan asbob-uskunalar (SAM-300M, ASM-600, UGNK, UFR-2) va ularning vazifalari, gazoxromatografiya usuli haqida ma'lumot berilgan.
- Neft xossalarini o'rganishning fotokalorimetriya usuli: Fotokalorimetriya usuli, suyuqliklardan yorug'lik oqimi o'tayotganda, bu oqim suyuqlik bilan yutilishini o'lchashga asoslanganligi, bu usulning mohiyati, kalorimetrik xususiyatiga, yorug'lik yutishiga uning tarkibidagi asfalt – mum moddalarining miqdori juda katta ta'sir ko'rsatishi batafsil tushuntirilgan. Buger-Lambert qonuni tahlil qilingan.