Савоҳил
Ushbu asarda o‘zbek ziyolilarining fojiali taqdiri tasvirlangan bo‘lib, unda turli xarakterdagi insonlar, muhabbat, sadoqat, xiyonat va kurash kabi jihatlar o‘z ifodasini topgan. Asar Turkistonning XX asr boshidagi murakkab ijtimoiy-siyosiy vaziyatini aks ettiradi.Asar Abdulla Avloniyga bag‘ishlangan bo‘lsa-da, unda turli davrlarda yashagan o‘zbek ziyolilarining hayoti aks etgan
Asosiy mavzular
- Mustaqillik va milliy ozodlik uchun kurash: Asarda Turkistonning mustaqilligi va milliy ozodligi uchun kurash olib borgan ziyolilarning fojiasi aks ettirilgan. Bu kurash shaxsiy manfaatlar, mahalliychilik, mansabparastlik kabi illatlar bilan murakkablashgan. Ziyolilarning ayrimlari milliy manfaatni shaxsiy manfaatdan ustun qo‘ya olmagan. Muxtoriyatga qarshi kuchlar esa bu holatdan mahorat bilan foydalangan
- Insoniy tuyg‘ular va murakkab ziddiyatlar: Asarda insoniy tuyg‘ular, xususan muhabbat, sadoqat, vafodorlik, vafo, mehr-shafqat, do‘stlik kabi tuyg‘ularning turli ko‘rinishlari aks etgan. Biroq ayrim hollarda shaxsiy manfaatlarning ustunligi tufayli insoniy tuyg‘ular poymol qilinadi, ziddiyatlar kuchayadi. Ayrim qahramonlar ma'naviy sinovga duch keladilar
- Xiyonat va manfur oqibatlar: Asarda xiyonatning inson hayotiga, Vatan taqdiriga soladigan fojiali oqibatlari ko‘rsatilgan. Xiyonatkor shaxslar nafaqat o‘z hayotini barbod qiladilar, balki millat kelajagiga ham ziyon yetkazadilar. Ularning xatti-harakatlari butun boshli avlodlarning taqdiriga salbiy ta'sir ko'rsatadi
- Ma'naviy tanazzulga qarshi kurash: Asarda millatga xizmat qilishga qodir bo'lmagan kimsalarning fojiasi, illatlarga berilgan, ma'naviy qashshoq bo'lgan kimsalarning ruhiy azoblanishi tasvirlangan. Asarda o'z mansabini o'ylagan, boylik orttirishga hirs qo'ygan insonlar ham bor. Shunday odamlarga qarshi chin kurashchi bo'lish kerak
- Qiyinchiliksiz baxt bo'lmasligi: Asarda kurash yo‘lidan borayotgan odamlarning hayoti qanchalik mushkul bo'lmasin, o‘z aqidasidan qaytmaydilar va har qanday to‘siqlarga bardosh beradilar. Ularning sabr-bardoshi hayotda ko‘p yutuqlarga erishishga yordam beradi. Barcha yaxshiliklar qiyinchiliksiz kelmasligiga insonlar ishonadilar