Aholi geografiyasi va demografiyasi asoslari

Ushbu kitob demografiya va aholi geografiyasi fanlarining asosiy tushunchalari, nazariyalarini jamlagan. Kitobda aholining soni, tarkibi, joylashuvi, migratsiyasi va demografik jarayonlar kabi mavzular yoritilgan. O'zbekistonning demografik xususiyatlariga alohida e'tibor qaratilgan. Talabalarga, o'qituvchilarga va demografiya sohasiga qiziquvchilarga mo'ljallangan.

Asosiy mavzular

Aholi geografiyasi - iqtisodiy geografiyaning muhim tarmog'i: Aholi geografiyasining iqtisodiy geografiyadagi o'rni va ahamiyati, uning maqsad va vazifalari, o'rganish ob'ekti va asosiy yo'nalishlari bayon etilgan. Aholi va ishlab chiqarish o'rtasidagi bog'liqlik, tabiiy sharoitning ta'siri tahlil qilingan. Fanning asosiy tushunchalari va qonuniyatlari ochib berilgan.
Aholini tadqiq etish tushunchalari. Demografiya asoslari.: Demografiya fanining mohiyati, asosiy tushunchalari, demografik jarayonlar (tug'ilish, o'lim, nikoh, ajralish) va ularning omillari, aholining takror barpo bo'lishi, demografik tadqiqotlar va ularning manbalari haqida ma'lumotlar berilgan. Aholini o'rganishda demografiyaning roli va ahamiyati ko'rsatilgan.
Demografik koeffitsientlar: Demografik jarayonlarni o'lchash va tahlil qilish uchun ishlatiladigan koeffitsientlar (tug'ilish, o'lim, nikoh, ajralish koeffitsientlari)ning mohiyati, hisoblash usullari va ahamiyati tushuntirilgan. Koeffitsientlar yordamida demografik vaziyatni baholash va prognoz qilish imkoniyatlari ko'rsatilgan.
Aholining takror barpo bo'lish jarayonlari: Tug'ilish va o'lim jarayonlarining o'zaro ta'siri, aholining yosh va jinsiy tarkibi, demografik o'tish nazariyasi, aholining takror barpo bo'lishiga ta'sir etuvchi omillar (ijtimoiy-iqtisodiy, madaniy, ekologik) tahlil qilingan.
Aholi migratsiyasi va demografik jarayonlar: Migratsiyaning turlari (ichki, tashqi, doimiy, vaqtinchalik), migratsiyaga ta'sir etuvchi omillar, migratsiya jarayonlarining demografik oqibatlari (aholi soni, tarkibi, joylashuvi) va migratsiya siyosati masalalari yoritilgan.
Oila va uning demografik taraqqiyoti: Oilaning turlari (monogam, poligam), oilaning demografik, ijtimoiy va iqtisodiy vazifalari, oilaning evolyutsiyasi va hozirgi zamon tendensiyalari, uy xo'jaligi haqida ma'lumotlar keltirilgan.
Aholining demografik tarkibi: Aholining yosh, jins, oilaviy holati, etnik va lingvistik tarkibi, ma'lumot darajasi, kasbiy faoliyati va boshqa xususiyatlari tahlil qilingan. Demografik tarkibning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishga ta'siri ko'rsatilgan.
Aholining ijtimoiy tarkibi: Aholining ijtimoiy tabaqalanishi, sinflar, kasbiy guruhlar, daromadlar va turmush tarzi tahlil qilingan. Ijtimoiy tengsizlikning demografik oqibatlari haqida ma'lumotlar berilgan.
Dunyo aholisining irqiy tarkibi: Irqlar (evropoid, mongoloid, negroid) va ularning geografik tarqalishi, irqiy belgilarning o'zgarishi va irqlararo munosabatlar haqida ma'lumotlar keltirilgan.
Aholining milliy tarkibi: Millatlar va elatlar, ularning etnik xususiyatlari, tili, madaniyati, dini, urf-odatlari va an'analari haqida ma'lumot berilgan. Etnik jarayonlar (assimilyatsiya, integratsiya, konsolidatsiya) va millatlararo munosabatlar tahlil qilingan.
Aholining hududiy taqsimlanishi va zichligi: Aholining hududlar bo'ylab notekis taqsimlanishi, aholi zichligiga ta'sir etuvchi omillar (tabiiy, tarixiy, ijtimoiy-iqtisodiy), dunyo va O'zbekiston aholisining hududiy joylashuvi tahlil qilingan.
Aholi manzilgohlari: Shahar va qishloq manzilgohlari, ularning tasnifi, shakllanishi va rivojlanishi, qishloq aholisi, shaharlar va aglomeratsiyalar haqida ma'lumotlar berilgan.
Urbanizatsiya. Shahar va qishloq aholisi: Urbanizatsiya jarayoni, uning sabablari, xususiyatlari, oqibatlari, shaharlarning ijtimoiy-iqtisodiy roli, urbanizatsiya siyosati va qishloq aholisining istiqboli haqida ma'lumotlar keltirilgan.
Demografik siyosat: Demografik siyosatning mohiyati, maqsadlari, vazifalari, yo'nalishlari va usullari (iqtisodiy, ma'muriy, ijtimoiy-psixologik), O'zbekistonda demografik siyosatning asosiy yo'nalishlari va natijalari bayon etilgan.
Demografik bashorat: Demografik bashoratning mohiyati, ahamiyati, turlari (qisqa muddatli, o'rta muddatli, uzoq muddatli), uslublari (ekstrapolyatsiya, komponentlar uslubi, matematik modellashtirish), demografik bashoratning ijtimoiy-iqtisodiy ahamiyati haqida ma'lumot berilgan.