Ўзбекистон табиий географияси
Ushbu kitob O'zbekiston Respublikasi Xalq Ta'limi Vazirligi tomonidan Muqimiy nomidagi Qo'qon Davlat pedagogika institutining Geografiya kafedrasi talabalari uchun "O'zbekiston tabiiy geografiyasi" fanidan ma'ruzalar matni sifatida nashr etilgan. Unda O'zbekistonning tabiiy geografik o'rni, hududining geologik tuzilishi, relefi, iqlimi, ichki suvlari, tuproqlari, o'simlik va hayvonot dunyosi kabi mavzularga oid ma'lumotlar jamlangan.
Asosiy mavzular
- O'zbekistonning umumiy tabiiy-geografik tavsifi: Ushbu mavzu O'zbekistonning geografik o'rni, chegaralari, maydoni va umumiy tavsifini o'z ichiga oladi. O'zbekistonning eng shimoliy va janubiy nuqtalari, sharqiy va g'arbiy nuqtalari, ularning geografik koordinatalari va oralaridagi masofalar haqida ma'lumot beriladi. Bundan tashqari, O'zbekistonning chegaradosh davlatlari bilan chegaralarining uzunligi va ularning geografik o'rni tasvirlangan.
- Tabiati va tabiiy boyliklarini geografik o'rganish tarixi: Bu bob O'zbekiston hududida madaniy hayotning erta boshlanishi, ibtidoiy odamlar yashagan joylar, mahalliy va xorijiy kishilarning O'zbekiston tabiatiga qiziqishi tarixi, O'zbekistonning foydali qazilmalari va ularning zaxiralarini o'rganishda mahalliy olimlarning hissasi kabi masalalarni qamrab oladi.
- Geologik tuzilishi: Ushbu mavzu O'zbekistonning geologik tuzilishi, Tyanshan va Turon platformalarining geologik tarixi, foydali qazilmalar va ularning geologik ahamiyatini o'rganadi.
- Iqlimi va iqlim resurslari: Bu bob O'zbekiston iqlimi, unga ta'sir etuvchi omillar, quyosh radiatsiyasi, atmosfera sirkulyatsiyasi, relef, yer yuzasining holati, iqlimga insonlar xo'jalik faoliyatining ta'siri, haroratning taqsimlanishi, namlik, bulutlilik, yog'inlar, havoning bosimi, shamol va fasllar kabi masalalarni yoritadi. Shuningdek, iqlim resurslari, issiqlik resursi, gelioreurs, shamol energiyasi va davolanishdagi ahamiyati haqida ham ma'lumotlar beriladi.
- Ichki suvlari: Bu bob O'zbekistonning ichki suvlari, daryolari, ko'llari, yer osti suvlari, muzliklardagi suvlar, suv omborlari, kanal va ariqlardagi suvlar haqida ma'lumot beradi. Daryolarning to'yinishi, muzlashi, loyqa oqizishi, Sirdaryo, Amudaryo, Chirchiq, Ohongaron daryolari tasvirlangan.
- Tuproqlari: Tuproqlarning tekislikda qanday shakllanishi va ularning tarkibi haqida umumiy ma'lumotlar beriladi. Ular o'rtasida farqlanadi. tog'lardagi tuproqlar va ularning hosil bol'ishi omillari.
- O'simliklari: Chul, adir va tog'lardan tarkib topgan O'zbekistonda joylashgan o'simliklar haqida umumiy ma'lumotlar. Ularning har biri yashash sharoitiga moslasha olishi. O'simlik resurslarini va ularni muhofaza qilish.
- Hayvonot dunyosi: Ushbu bop O'zbekistondagi turli xil hayvonot dunyosini, ularning yashash muhitini va har bir muhitning unga bo'lgan ta'sirini tasvirlaydi.
- O'zbekiston landshaftlari va tabiiy yodgorliklarini muhofaza qilish: O'zbekistonning go'zal manzaralari qanday yaratilgan va ularni qanday asrash mumkinligi haqida ma'lumotlar.