Tilshunoslikka kirish

Ushbu kitob tilshunoslikka kirish fanini o'rganuvchi talabalar uchun mo'ljallangan o'quv dasturi hisoblanadi. Unda tilshunoslikning asosiy tushunchalari, fan sifatida shakllanishi, boshqa fanlar bilan aloqasi, tilning paydo bo'lishi, dunyo tillari, yozuv tarixi, til va nutq qatlamlari kabi mavzular batafsil yoritilgan. O'quv dasturida talabalarning bilimiga qo'yiladigan talablar, amaliy mashg'ulotlarni tashkil etish bo'yicha ko'rsatmalar, mustaqil topshiriqlar mavzulari va ularni baholash mezonlari, darsliklar va qo'shimcha adabiyotlar ro'yxati keltirilgan.

Asosiy mavzular

Tilshunoslikning shakllanishi: Tilshunoslik fanining maqsad va vazifalari, fan sifatida shakllanishi, bo'limlari, boshqa fanlar bilan munosabatlari, tarixiy bosqichlari, Sharq va G'arb tilshunosligi, hozirgi zamon tilshunosligi, til va jamiyat, tilning kelib chiqishi, til va tafakkur, tilning funksiyalari, til va nutq.
Dunyo tillari: Dunyo tillari, tillarning geneologik, tipologik tasnifi. Turkiy tillar oilasi, somiy tillar oilasi, eroniy tillar, hind tillari, xitoy tillari. Yapon, koreys, malay, indonez tillarini tashkil etuvchi til oilalari. Aglyutinativ, flektiv va amorf tillar.
Yozuv va uning kelib chiqishi: Yozuv va uning kelib chiqishi. Yozuvning jamiyatning ijtimoiy-siyosiy, madaniy hayotida tutgan o'rni. Yozuvning adabiy til o'lchovlarini belgilashdagi, matnchilikdagi ahamiyati. Grafemika. Yozuv turlari: piktografik, ideografik, fonografik yozuv.
Til va nutq qatlamlari: Fonetika va uning ob'ekti. Tovush va fonema tushunchasi. Harf va tovush munosabatlari. Unlilar va undoshlar tizimi. Tovush o'zgarish hodisalari. Tovushni yozuvda aks ettirish masalalari. Transkripsiya, transliteratsiya. Leksikologiya va leksikografiya. So'z va uning ma'nosi. Ma'no ko'chish yo'llari. Polisemantizm. Iboralar (frazeologizmlar). Omonim, sinonim va antonim so'zlar. Tilning lug'at tarkibi (leksikografiya). Atama haqida tushuncha. Yangi so'zlar (neologizmlar). Eskirgan so'zlar (arxaizmlar). Istorizmlar. Dialektal qatlam. Chegaralangan leksika, tabu va evfemizm. Grammatika va uning bo'limlari. Morfema va uning turlari. So'zning morfem tizimi. Qo'shimcha, uning turlari. So'z yasalishi. So'z turkumlari. So'zlarni turkumlarga bo'lish prinsiplari. Mustaqil va yordamchi so'zlar. Sintaksis. So'z birikmasi, uning so'z va gapdan farqi. Gap va uning tuzilishi. Gapning bosh va ikkinchi darajali bo'laklari. Gap turlari. Sodda va qo'shma gaplar, ularning muhim belgilari. Stilistika. Og'zaki va yozma uslublar. Funksional uslub turlari.