Методические указания к лабораторным работам по курсу «Теплотехника»
Ushbu kitob O'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi tomonidan tasdiqlangan "Issiqlik texnikasi" kursining laboratoriya mashg'ulotlariga mo'ljallangan metodik ko'rsatmalardan iborat. Unda talabalarning issiqlik texnikasi sohasidagi bilimlarini mustahkamlash, asosiy o'lchash usullari va turli xil termometrlarning xususiyatlari bilan tanishtirish maqsad qilingan. Kitobda, asosan, temperatura o'lchash usullari, issiqlik o'tkazuvchanlik, termodinamika qonunlari va issiqlik almashinuvi jarayonlari kabi mavzularga to'xtalib o'tilgan.
Asosiy mavzular
- Temperatura o'lchash: Ushbu bo'lim temperaturaning mohiyati, turli xil termometrlarning ( suyuqlik, manometrik, qarshilik, termoelektrik va pirometrik) ishlash prinsiplari, ularning afzalliklari va kamchiliklari haqida ma'lumot beradi. Absolut temperatura tushunchasi va turli temperatura shkalalari (Selsiy, termodinamik) o'rtasidagi munosabatlar ko'rib chiqiladi.
- Termodinamikaning birinchi qonuni: Ushbu bo'limda ichki energiya, issiqlik, ish tushunchalari va termodinamikaning birinchi qonuni mohiyati yoritiladi. Qonunning turli jarayonlardagi (izobarik, izoxorik va boshqalar) ifodalari hamda energiyaning saqlanish qonuni bilan bog'liqligi tushuntiriladi.
- Adiabatik jarayonlar: Adiabatik jarayon tushunchasi, adiabata ko'rsatkichi va uning gaz atomligiga bog'liqligi muhokama qilinadi. Izoxorik, izobarik, izotermik jarayonlar bilan solishtirilib, politorop jarayon haqida ma'lumot beriladi. Adiabatik jarayonlarning grafik tasviri ko'rsatiladi.
- Izzobarik issiqlik sig'imi: Issiqlik sig'imi, uning turlari (massaviy, hajmiy, molyar) va o'lchov birliklari haqida tushuncha beriladi. Gazlarning issiqlik sig'imiga bosimning ta'siri va doimiy bosimdagi (izobarik) issiqlik sig'imini aniqlash usullari tushuntiriladi.
- Konvektiv issiqlik almashinuvi: Issiqlik uzatishning konveksiya, nurlanish va issiqlik o'tkazuvchanlik kabi turlari bayon etiladi. Suyuqlik yoki gaz harakati natijasida issiqlik uzatilishi (konveksiya), uning turlari va issiqlik berish koeffitsientiga ta'sir etuvchi omillar ko'rsatiladi. Tabiiy va majburiy konveksiya hodisalari tushuntiriladi.
- Issiqlik o'tkazuvchanlik: Issiqlik o'tkazuvchanlik hodisasi, Furye qonuni va issiqlik o'tkazuvchanlik koeffitsienti mohiyati tushuntiriladi. Turli materiallarning (gazlar, suyuqliklar va metallar) issiqlik o'tkazuvchanlik mexanizmlari va ularga ta'sir etuvchi omillar, shu jumladan temperatura gradenti ham yoritiladi.