Qadimgi turkiy til
Ushbu kitob qadimgi turkiy tilga bag'ishlangan bo'lib, unda turkiy xalqlar tarixi, madaniyati va adabiyoti o'rganiladi. Kitobda qadimgi turkiy yozuvlar, fonetika, leksika, morfologiya va sintaksis kabi tilshunoslik masalalari chuqur tahlil etilgan. Shuningdek, qadimgi turkiy yodgorliklar, ularning topilishi, o'qilishi va tadqiqi haqida ma'lumotlar berilgan.
Asosiy mavzular
- Qadimgi turkiy tilning yozma manbalari: Qadimgi obidalar turkiy xalklarning dastlabki ezma adabiyoti va qadimgi turkiy tilning noyob durdonalari ekanligi. Yozma yodgorliklarning topilishi va o'qilishi, Enasoy va O'rxun bitiglari, Talas bitiglari, uyg'ur yozuvidagi asarlar tahlil qilinadi.
- Qadimgi turkiy yozuvlar: O'rxun-Enasoy, uyg'ur, sug'd, monyiy yozuvlari ko'rib chiqiladi. Har bir yozuvning kelib chiqishi, xususiyatlari va qo'llanilishi haqida ma'lumot beriladi. O'rxun-Enasoy yozuvining fonografik xususiyatlari, unli va undosh tovushlarning ifodalanishi batafsil tahlil etiladi.
- Qadimgi turkiy tilning fonetikasi: Unli va undosh tovushlar tizimi, ularning tasnifi va tavsifi, o'zgarish darajasi o'rganiladi. Tovushlar uyg'unligi hodisasi, uning ko'rinishlari (tanglay va lab uyg'unligi) misollar bilan tushuntiriladi.
- Qadimgi turkiy tilning leksikasi: Yodgorliklarning lug'at tarkibi, umumturkiy va o'zlashgan qatlamlar, turli sohalarga oid so'zlar (tabiat hodisalari, tana a'zolari, harbiy soha, toponimlar va boshqalar) ko'rib chiqiladi. Ma'nodosh, shakldosh va zid ma'noli so'zlar tahlil etiladi.
- Qadimgi turkiy tilning morfologiyasi: So'z turkumlari, ularning o'ziga xos xususiyatlari, mustaqil va yordamchi so'z turkumlari, ot, sifat, son, olmosh, fe'l va boshqa so'z turkumlarining shakl va ma'no xususiyatlari o'rganiladi.
- Qadimgi turkiy tilning sintaksisi: So'z birikmalari, so'zlar orasidagi sintaktik aloqa turlari (teng aloqa, tobe aloqa), predikativ birikmalar, gapning mazmuniga ko'ra turlari (darak gap, buyruq gap, so'roq gap), sodda va qo'shma gaplar tahlil qilinadi.