Қон ивиш системаси кўрсаткичларининг клиник диагностик аҳамияти
Ushbu taqdimot qon ivish tizimining klinik ahamiyatini tushuntirishga bag'ishlangan. Unda gemostaz tizimi, uning tarkibiy qismlari, tomirlar devori, trombotsitlar va plazma omillarining roli batafsil yoritilgan. Qon ivish jarayonining bosqichlari, Virxov triadasining ahamiyati, ivishga qarshi tizim va fibrinolitik tizim haqida ma'lumotlar berilgan. Taqdimot tibbiyot xodimlari va talabalar uchun qon ivish tizimining diagnostik ahamiyatini chuqurroq tushunishga yordam beradi.
Asosiy mavzular
- Gemostaz tizimi: Gemostaz tizimi biologik bo'lib, bir tomondan qonning suyuq holatini saqlaydi, ikkinchi tomondan qon ketishining oldini oladi. U qon tomir devorining butunligini saqlash va tomir jarohatlanganda tezda tromb hosil qilishga qaratilgan.
- Gemostaz komponentlari: Gemostaz tizimi qon ivish tizimi, ivishga qarshi tizim va fibrinolitik tizimlardan iborat.
- Tomir devori: Tomir devori anatomik-fiziologik xususiyatlarga ega bo'lib, qon bosimiga qarshilik ko'rsatadi, jarohatlardan himoya qiladi va kapillyarlardan eritootsitlarning chiqib ketishini oldini oladi. Endoteliy qonning suyuq holatini saqlashda muhim rol o'ynaydi.
- Trombotsitlar: Trombotsitlar mikroto'mirlar faoliyatini ta'minlaydi, tomirlarning shikastlanishga chidamliligini oshiradi, qon tomirlarini qisqartiradi va jarohatlangan tomirlarni birinchi darajali trombotsitlar bilan yopadi.
- Qon ivish plazma omillari: Qon ivish plazma omillari prokoagulyantlar bo'lib, ularning aktivatsiyasi va ta'siri fibrin lahtasini hosil qiladi.
- Qon ivish jarayoni: Qon ivish jarayoni ikki bosqichdan iborat: birinchi bosqich - tomir-trombotsitar gemostaz, ikkinchi bosqich - koagulyatsion, plazma gemostazi. Jarayon ichki va tashqi yo'llar orqali amalga oshiriladi va uch bosqichdan iborat: tromboplastin hosil bo'lishi, trombin hosil bo'lishi va fibrin hosil bo'lishi.
- Ivishga qarshi tizim: Ivishga qarshi tizim qonning suyuq holatini saqlaydi va qon ivish jarayonini tartibga soladi. U antitrombin III va uning kofaktorlari, shuningdek, protein C va S, prostatsiklin va a2-makroglobulinni o'z ichiga oladi.
- Fibrinolitik tizim: Fibrinolitik tizim (plazmin) qon oqimida fibrinni eritadi va plazminogen, plazmin, plazminogen aktivatorlari va plazma qon hujayralari aktivatorlarini o'z ichiga oladi.