Sitologiyadan amaliy mashg’ulotlar
Kitob sitologiyaga oid amaliy mashg'ulotlar bo'yicha qo'llanma bo'lib, unda hujayralarning harakat reaksiyalari, sitoplazmaning harakati, muskullarning qisqarishi, amyobasimon harakat va kipriklar yordamidagi harakat kabi mavzular yoritilgan. Kitobda har bir mavzu bo'yicha amaliy mashg'ulotlar o'tkazish uchun ko'rsatmalar berilgan va kuzatishlar uchun mikroskopik tuzilmalar tasvirlangan.
Asosiy mavzular
- Hujayralarning harakat reaksiyalari: Hujayralarning harakat reaksiyalari turli shakllarga ega bo'lib, organizmni harakatlantirishdan tashqari hujayra ichki jarayonlarida va molekulyar darajadagi reaksiyalarda muhim ahamiyatga ega. Sitoplazma, organoidlar va xromosomalar harakatlanishi misol qilib keltirilgan.
- Sitoplazmaning harakatini kuzatish: Vallisneriya, tradiskansiya va elodeya o'simliklarining hujayralarida sitoplazmaning harakatini kuzatish usullari ko'rsatilgan. Sitoplazma hujayra po'sti bo'ylab bir yo'nalishda harakat qiladi, ba'zan esa bir-biriga parallel yoki qarama-qarshi oqimlar hosil qiladi.
- Muskullar qisqarishini o'rganish: Muskullarning qisqarishi biologik harakatlar ichida to'la o'rganilgan bo'lib, miofibrillar hisobiga amalga oshiriladi. Kimyoviy energiya mexanik energiyaga aylanadi va miozin molekulasi aktin bilan ta'sirlashadi, natijada protofibrillar sirpanadi.
- Amyobasimon harakatni kuzatish: Amyoba substratga yopishib yolg'on oyoqlar (psevdopodiyalar) hosil qiladi va harakatlanadi. Amyoba sitoplazmasi ektoplazma va endoplazmaga bo'linadi, plazmogel va plazmozol esa harakatda muhim rol o'ynaydi.
- Kiprik va xivchinlar yordamidagi harakatni kuzatish: Kiprik va xivchinlar sitoplazmaning silindrsimon o'simtalari bo'lib, harakatlanish organellalari hisoblanadi. Baqaning xalqum epiteliysida kipriklarning harakati kuzatiladi. Kiprik va xivchinlarning elektron mikroskopik tuzilishi ham o'rganiladi.