Гидравлика ва гидропневмоюритмалар

Ushbu kitob gidravlika va gidropnevmatika sohasiga oid bo'lib, unda suyuqliklar harakati, bosim, quvurlar gidravlikasi, nasoslar va gidrodinamik uzatmalar kabi mavzular batafsil yoritilgan. Kitob, asosan, oliy va o'rta maxsus ta'lim muassasalari talabalari uchun mo'ljallangan bo'lib, soha mutaxassislari uchun ham foydali bo'lishi mumkin. Kitobda nazariy ma'lumotlar bilan birga amaliy masalalarni yechish usullari ham keltirilgan.

Asosiy mavzular

• Suyuqlikning asosiy fizik xossalari: Bu mavzuda suyuqlikning zichligi, qovushqoqligi, sirt tarangligi va siqilish kabi xossalari ko'rib chiqiladi. Ideal va real suyuqliklar tushunchalari, ularning farqlari va qo'llanilish sohalari aniqlanadi.
• Gidrostatika asoslari: Gidrostatik bosim, uning xossalari, gidrostatikaning asosiy tenglamasi va bosim turlari (absolyut, manometrik, vakuummetrik) muhokama qilinadi. Shuningdek, gidrostatik mashinalar va ularning ishlash prinsiplari ham yoritiladi.
• Tekis sirtlarga ta'sir qiluvchi gidrostatik bosim: Tekis sirtlarga ta'sir qiluvchi gidrostatik bosimni aniqlash usullari, Paskal qonuni va jismlarning suyuqlikda suzishi shartlari o'rganiladi. Eyler differentsial tenglamasining qo'llanilishi ko'rsatiladi.
• Suyuqliklar kinematikasi va dinamikasi asoslari: Gidrodinamikaning asosiy masalalari, harakat turlari (tekis, notekis, barqaror, beqaror), tezlik va bosim maydonlari, oqim chizig'i, oqim naychasi va oqimcha tushunchalari kabi masalalar muhokama qilinadi. Oqimning asosiy gidravlik elementlari aniqlanadi.
• Ideal va real suyuqlikning elementar oqimchasi uchun Bernulli tenglamasi: Bernulli tenglamasining geometrik, energetik va fizik mazmunlari tushuntiriladi. Oqimning asosiy gidravlik elementlari bilan bog'liqligi ko'rsatiladi.
• Suyuqlik harakatining ikkita xil tartibi: Reinolrds soni tushunchasi, laminar va turbulent harakat turlari, o'tish rejimi muhokama qilinadi. Gidravlik qarshiliklar ham ko'rib chiqiladi.
• Gidravlik qarshiliklar: Tashqi va ichki qarshiliklar, oqim uzunligi bo'yicha bosim kamayishi, mahalliy qarshiliklar ostida bosim kamayishi, laminar qatlam haqida tushuncha kabi mavzular yoritilgan.
• Suyuqlikni tirqish va naychalardan oqishi: Suyuqlikni tirqish va naychalardan oqishi qonuniyatlari, tezlik, sarf va siqilish koeffitsientlari muhokama qilinadi.
• Quvurlarni gidravlik hisobi: Oddiy va murakkab quvurlar, ularning gidravlik hisobi, parallel va ketma-ket ulangan quvurlar ko'rib chiqiladi.
• Gidrodinamik uzatmalar: Gidrodinamik uzatmalar tushunchasi, ishlash prinsiplari, turlari va qo'llanilish sohalari keltirilgan.
• Suyuqlik zarbasi: Gidravlik zarba hodisasi, uning sabablari, oldini olish choralari va amaliy qo'llanilishi haqida ma'lumot berilgan.
• Hajmiy nasoslar: Porshenli va plunjerli nasoslar, ularning tuzilishi, ishlash prinsiplari va asosiy xarakteristikalari tahlil qilingan.
• Markazdan qochma nasoslar: Markazdan qochma nasoslar tuzilishi, ishlash prinsipi, markazdan qochma kuch, koeffisientlari va boshqa asosiy parametrlari ko'rib chiqiladi.