Атроф-муҳит ва иқтисодиёт
Ushbu dars ishlanma 9-sinf o'quvchilari uchun fanlararo ekologik tarbiya mazmunida tuzilgan. Darsning mavzusi - atrof-muhit va iqtisodiyot. Maqsadlar: fanlararo ekologik bilimlarni shakllantirish, ekologik tarbiya berish, mantiqiy tafakkurni o'stirish va mustaqil xulosaga kelishga undash. Darsda "Pinbord" uslubidan foydalaniladi. Darsning borishi: tashkiliy qism, uy vazifasini so'rash va baholash (fizika kitobidan), yangi mavzu (atrof-muhit va iqtisodiyot). O'quvchilar fanlararo aloqadorlikda darsni o'rganadilar, tabiiy fanlar aloqadorligida ekologiya haqidagi bilimlarni umumlashtiradilar. Har bir o'quv fanidagi aniqlangan ekologik mavzular "Pinbord" usulida o'rganiladi. "Iqtisodiy bilim asoslari" va "Geografiya" fanlarining tegishli mavzulari yordamida dars o'tiladi. Dars davomida iqtisod nima, iqtisodiyotning tarkibiy qismlari, odamning iqtisodiyotdagi faoliyati va tabiatning roli kabi savollar muhokama qilinadi. Shuningdek, iqtisodiyotda sun'iy muhit, tabiatni eng ko'p ifloslantiruvchi tarmoqlar, tabiatni muhofaza qilish yo'llari va ekologik siyosat kabi masalalar ko'rib chiqiladi. O'quvchilar guruhlarga bo'linib, maslahatlashgan holda ma'lumotlarni tartiblaydilar. Insonning hayot kechirishi uchun zarur ne'matlarni yaratishga qaratilgan xo'jalik yuritish tizimi, iqtisodiyotning tarkibiy qismlari, odamning mehnat va aql-idroki, tabiatning homashyo ombori, sun'iy muhit (zavod va korxonalar) kabi tushunchalar muhokama etiladi. Chiqindilarni tozalash tizimlari, iflos yoqilg'ilardan voz kechish, chiqindilarni qayta ishlash, rekultivatsiya qilish va yangi texnologik imkoniyatlardan foydalanish kabi yechimlar taklif etiladi. Ekologiya fani talablari asosida tabiatni muhofaza qilish va sog'lomlashtirish, resurslardan samarali foydalanish va ularni boyitishga qaratilgan siyosatlar majmuasi muhimligi ta'kidlanadi. Mavzu strelkalar, chiziqlar va boshqa belgilar orqali mustahkamlanadi. Uyga vazifa "Pinbord" usulida tegishli mavzularni o'qish.
Asosiy mavzular
- Atrof-muhit va iqtisodiyot: Atrof-muhit va iqtisodiyotning o'zaro bog'liqligi, iqtisodiy faoliyatning atrof-muhitga ta'siri, tabiat resurslaridan foydalanish va ularni muhofaza qilish masalalari.
- Iqtisodiyotning tarkibiy qismlari: Iqtisodiyotning asosiy elementlari: tabiat, odamlar va odamlar tomonidan yaratilgan resurslar, ularning o'zaro aloqasi va iqtisodiy jarayondagi roli.
- Ekologik siyosat: Tabiatni muhofaza qilishga qaratilgan davlat siyosati, ekologik muammolarni hal etish yo'llari, tabiat resurslaridan oqilona foydalanish va atrof-muhitni sog'lomlashtirish chora-tadbirlari.