Композиция асослари

Ushbu kitob tasviriy san'atning muhim tarkibiy qismi bo'lgan kompozitsiya asoslarini o'rganishga bag'ishlangan. Unda kompozitsiyaning tarixi, rivojlanishi, asosiy qonun-qoidalari, uslublari va vositalari haqida ma'lumot berilgan. Shuningdek, kitobda O'zbekistonda tasviriy san'at va kompozitsiya maktablarining rivojlanish tarixi ham yoritilgan. Kitob bo'lajak tasviriy san'at o'qituvchilari va san'atga qiziquvchilar uchun mo'ljallangan.

Asosiy mavzular

Kompozitsiya tarixining rivojlanishi: Kompozitsiya qonun-qoidalari insoniyatning ibtidoiy taraqqiyot davridan boshlab shakllana boshlagan. Qadimgi Sharq san'ati, Uyg'onish davri, va undan keyingi davrlardagi kompozitsiya tamoyillari va o'zgarishlari ko'rib chiqiladi. Uyg'onish davrida kompozitsiya faniga bag'ishlangan birorta nazariy qo'llanma yaratilmagan.
Kompozitsiyaning asosiy qonun-qoidalari: Kompozitsiyaning asosiy qonunlari, jumladan, yaxlitlik, o'xshatish, kontrast va bo'ysunish qonunlari muhokama qilinadi. Kompozitsiya elementlari (shakl, hajm, dog', oraliq, harakter nusxa, imo ishora) va ularning asarlarda qo'llanilishi tahlil etiladi. Kompozitsiyada ritm, muvozanat, simmetriya, assimetriya kabi usullar ko'rib chiqiladi.
Kompozitsiya usullari va vositalari: Kompozitsiya tuzilishining turli usullari (gorizontal, vertikal, diagonal) va vositalari (chiziq, shtrix, dog', sova, rang, perspektiva) ko'rib chiqiladi. Chiziq, rang, havo perspektivalarining ahamiyati va ulardan foydalanish usullari o'rganiladi.
Interyer kompozitsiyasi: Interyer kompozitsiyasining o'ziga xos xususiyatlari, perspektiva qonunlari, rang yechimlari va kompozitsion markazni aniqlash masalalari yoritiladi. Interyerda odam figurasi ishtiroki va uning ahamiyati tahlil etiladi.
Manzara kompozitsiyasi: Manzara kompozitsiyasining turlari (shahar, qishloq, sanoat, tarixiy, lirik) va ularning o'ziga xos xususiyatlari ko'rib chiqiladi. Kompozitsiya vositalari (ko'rish nuqtasi, ufq chizig'i, perspektiva, rang, yorug'lik) va ulardan foydalanish usullari o'rganiladi. Turli mashhur rassomlarning таnzаrа asarlari таhlil qilinadi.
Portret kompozitsiyasi: Portret kompozitsiyasining asosiy tamoyillari va turlari (kalla portreti, ko'krak qiyofali portret, yarim gavda portret, butun gavda portret). Insonning tashqi va ichki qiyofasi, ruhiyati, harakatlari va ularning portretda aks etishi muhokama qilinadi. Mashhur portret ustalarining asarlari tahlil etiladi.
Maishiy janrdagi tematik kompozitsiya: Maishiy janrdagi asarlarning mavzusi, mazmuni va kompozitsion yechimlari tahlil qilinadi. Ritm, muvozanat, simmetriya kabi kompozitsiya qonunlarining maishiy janrdagi asarlarda qo'llanilishi o'rganiladi. Ko'p figurali kompozitsiyalarning o'ziga xos xususiyatlari ko'rsatiladi.
Dastgohli va kitob grafikasi kompozitsiyasi: Dastgohli va kitob grafikasining o'ziga xos xususiyatlari, ularning umumiy va farqli jihatlari ko'rib chiqiladi. Kitob bezash san'ati (muqova, zarvara, illustratsiya) va ularning kompozitsion yechimlari tahlil etiladi.
Plakat kompozitsiyasi: Plakatning asosiy xususiyatlari, vazifalari va turlari (siyosiy, reklama, tashviqot) ko'rib chiqiladi. Plakat kompozitsiyasida rang, chiziq, kontur va matnning ahamiyati o'rganiladi.
Mahobatli bezak san'ati kompozitsiyasi: Mahobatli san'at turlari (mozaika, freska, vitraj, relyef, panno) va ularning o'ziga xos xususiyatlari ko'rib chiqiladi. Bu san'at turlarining kompozitsion yechimlari va ularning arxitektura bilan bog'liqligi tahlil etiladi.
O'zbekistonda tasviriy san'at va kompozitsiya maktablarining rivojlanish tarixi: O'zbekistonda tasviriy san'atning shakllanishi, rivojlanishi va asosiy bosqichlari ko'rib chiqiladi. Kamoliddin Behzod, Mahmud Muzahhib, V. Vereshchagin, A. Volkov, U. Tansiqboev va boshqa rassomlarning ijodi tahlil etiladi.