Адабий норма назарияси
Ushbu kitob tilshunoslikdagi norma masalalariga bag'ishlangan bo'lib, chet el, rus va turkiy tilshunosligida ushbu sohadagi tadqiqotlar tahlilini o'z ichiga oladi. Adabiy til va norma tushunchasi, uning me'yorlari, tiplari, shakllanish qonuniyatlari va adabiy tilni normallashtirish muammolari o'rganiladi.
Asosiy mavzular
- Til normasiga oid nazariy qarashlar rivojlanishining sharhi: Norma masalalari va adabiy tilni normallashtirish bilan bog'liq muammolarni bayon qilishda til normasining mohiyati haqidagi nazariy qarashlar rivojlanishini tahlil qilish zarurligi ko'rsatiladi. Lisoniy adabiyotda norma tushunchasining mohiyati, uning har xil aspektlariga turli yondashuvlar va ta'riflar berilganligi tahlil qilinadi.
- Lisoniy norma muammosining chet el tilshunosligidagi o'rganilishi: Chet el tilshunosligida til norma masalasi o'rganilishining asosiy markazlari ko'rsatilgan. Bular: Chex (Praga) tilshunoslik maktabi; E.Koseriu nazariyalari; Amerika, ingliz va nemis tilshunoslarining qarashlari; Sobiq Ittifoq tilshunosligidagi nazariy qarashlar.
- Norma masalalarining rus tilshunosligida o'rganilishi: Rus tilshunosligida norma masalasining o'rganilish tarixi, M.V.Lomonosovning roli, inqilobdan oldingi davr va undan keyingi tadqiqotlar ko'rib chiqiladi. Til normalashuviga hissa qo'shgan olimlar, masalan V.I.Chernishev, A.M.Peshkovskiy va boshqalar faoliyati tahlil qilinadi.
- Turkiy-tilshunoslikda lisoniy norma muammolarining o'rganilishi: Turkiy tillar adabiy normalari va nutq madaniyatiga ilmiy baho berish masalalari ko'rib chiqiladi. O'zbek tilida so'zlashuvchilar uchun nazariy asos yaratiladi. Bunga bir qancha sabablar keltirilgan: rivojlanish darajasi, lahjalar va boshqalar. Shuningdek normani shakllantirishga harakatlar, olingan yondashuvlar muhokama qilinadi.
- Lisoniy norma muammolarining o'zbek tilshunosligida o'rganilishi: O'zbek tilshunosligida nutq madaniyati va til norma masalalari, tamoyillari, mezonlari va belgilari ilmiy-nazariy anjumanlarda muhokama qilinmoqda, tegishli ilmiy to'plamlar, risolalar va maqolalarda atroflicha yoritilmoqda.