Ташиш, йўл ҳаракатини ташкил этиш ва экология
Ushbu kitob sociolingvistika fanining asosiy tushunchalari, predmet, maqsad va vazifalari, tarixi, tadqiqot usullari hamda oʻzbek adabiy tilini sociolingvistik asosda oʻrganish masalalariga bagʻishlangan. Kitobda, shuningdek, tilning holati va vaziyati, ikki tillilik, dialektlar, jargonlar, adabiy va jonli soʻzlashuv tili kabi muhim tushunchalar ham keng yoritilgan.
Asosiy mavzular
- Sociolingvistikaning predmeti, maqsadi va vazifalari: Sociolingvistikaning fan sifatida shakllanishi, til va jamiyat o'rtasidagi munosabatlarni o'rganishning ahamiyati, tilning ijtimoiy funksiyalari, tilning jamiyatga ta'siri va jamiyatning tilga ta'siri kabi masalalar ko'rib chiqiladi.
- Sociolingvistika tarixi: Fanning shakllanish bosqichlari, turli davrlardagi asosiy yo'nalishlari, sobiq ittifoq olimlarining sociolingvistika sohasiga qo'shgan hissasi, o'zbek tilshunosligida sociolingvistika g'oyasining rivojlanishi kabi masalalar o'rganiladi.
- Sinhron sociolingvistika: Sinhron lingvistika tushunchasi, uning metodologik aspekti, sinhroniya va diaxroniya, ijtimoiy til faktorlari, til sistemasi, til qurilishi va ifoda vositalari o'rtasidagi bog'liqlik, uslublar masalalari kabi tushunchalar yoritiladi.
- Diaxron sociolingvistika: Diaxron sociolingvistika haqida umumiy tushuncha, diaxron tilshunoslik, tilning tarixiy taraqqiyoti, uning o'rganish obyektlari, ijtimoiy-madaniy soha va tarixiy sharoitda til taraqqiyotining dialektikasi kabilar ko'rsatib o'tiladi.
- O'zbek adabiy tilini sociolingvistik asosda o'rganish: Adabiy tilning ijtimoiy-lisoniy xususiyatlari, adabiy tilni davrlashtirish masalalari, adabiy tilning taraqqiyoti, uning jamiyatdagi o'rni va ahamiyati ko'rsatib beriladi.
- Mustaqillik yillarida ijtimoiy lingvistika: O'zbek tiliga davlat tili maqomi berilishi, milliy qadriyatlarning tiklanishi, til va jamiyat munosabatlarining ahamiyati, ijtimoiy lingvistika fanining rivojlanishi va vazifalari yoritiladi.