Фонетиканың объектiсi мен салалары. Сабақтың жоспары:

Ushbu matnda fonetika, tilshunoslikning bir bo'limi sifatida, o'rganiladi. Unda fonetikaning obyekti va sohalari, fonetika fanining shakllanishi, tadqiqot yo'nalishlari va adabiyotlar keltirilgan. Shuningdek, fonetikaning fiziologik, eksperimental va qiyosiy jihatlari, fonologiya, fonema tushunchalari, nutq a'zolari va ularning vazifalari, tovush hosil bo'lishi kabi mavzularga to'xtalib o'tilgan. Matn fonetik hodisalarni tahlil qilish, tovushlarni klassifikatsiya qilish va talaffuzni o'rganish uchun asosiy qo'llanma bo'lib xizmat qiladi.

Asosiy mavzular

Fonetika va uning sohalari: Fonetika tilshunoslikning bir sohasi bo'lib, tilning tovush tizimini o'rganadi. Uning vazifalari va maqsadlari, shakllanish tarixi va tadqiqot sohalari ko'rib chiqiladi.
Fonetika fanining tadqiqot sohalari: Fiziologik fonetika nutq organlarining harakatini, eksperimental fonetika asboblar yordamida tovushlarni o'rganishni, qiyosiy fonetika esa turli tillarning tovush tizimlarini solishtirishni o'z ichiga oladi.
Fonologiya va fonema: Fonologiya fonemalar haqidagi fan bo'lib, fonema so'zlarning ma'nosini farqlashga yordam beradigan eng kichik tovush birligidir.
Nutq a'zolari: Nutq a'zolari tovushlarni hosil qilishda ishtirok etadi va ular nafas olish, ovoz hosil qilish va rezonator a'zolariga bo'linadi.
Tovush hosil bo'lishi: Tovushlar tebranish natijasida hosil bo'ladi va ularning xususiyatlari (ritm, kuch, ohang) tebranish tezligi va amplitudasi bilan belgilanadi.
Grafika, Orfografiya, Orfoepiya: Grafika - harflar tizimi, orfografiya - to'g'ri yozish qoidalari, orfoepiya - to'g'ri talaffuz qoidalari.
Tovushlarning moslashuvi: Tovushlarning bir-biriga ta'siri, assimilyatsiya va unlilar garmoniyasi kabi hodisalar. Progressiv va regressiv assimilyatsiya turlari.
Ekpin: Ekpin - so'zdagi bir bo'g'inning boshqalaridan kuchliroq aytilishi. So'z ekpini va birikma ekpini turlari.
Unli va Undosh Tovushlar: Unli va undosh tovushlarning artikulyatsion xususiyatlari, ularning hosil bo’lish o’rni va usullari. Unli va undoshlarning tasnifi va xususiyatlari ko'rib chiqiladi.