Фонетика

Ushbu kitob ona tili va adabiyot fanidan ma'ruzalar matnlaridan iborat bo'lib, fonetika bo'limi haqida ma'lumot beradi. Unda nutq tovushlari, bo'g'in va so'z urg'usi kabi fonetikaning asosiy tushunchalari yoritilgan. Kitob davomida nutq a'zolari, tovushlarning tasnifi, unlilar va undoshlarning xususiyatlari, so'z birikmalari va gap tuzilishi kabi mavzular batafsil tahlil qilinadi.

Asosiy mavzular

Fonetika bo'limi haqida: Fonetika atamasining etimologiyasi, fonetikaning tilshunoslikdagi o'rni va fonetika o'rganadigan asosiy hodisalar (nutq tovushlari, bo'g'in, so'z urg'usi) haqida ma'lumot beriladi. Nutq tovushlarining akustik xususiyatlari va inson tomonidan talaffuz etilishi o'rganiladi.
Nutq a'zolari: Nutq a'zolarining tuzilishi va nutq jarayonidagi roli, faol va nofaol nutq a'zolari haqida ma'lumot beriladi.
Nutq tovushlarining tasnifi: Unli va undosh tovushlarning farqlari, hosil bo'lish o'rni va usuliga ko'ra tasnifi, ovozning ishtiroki, lablarning holati va tilning harakati kabi xususiyatlar asosida tovushlar guruhlarga ajratiladi.
Bo'g'in: Bo'g'inning ta'rifi, turlari (ochiq va yopiq bo'g'inlar), so'zlarni bo'g'inlarga ajratish qoidalari va bo'g'inning amaliy ahamiyati (o'qish va yozuvda, she'riy vaznlarda) ko'rsatiladi.
So'z urg'usi: So'zdagi urg'uning o'rni, turlari (erkin va turg'un urg'u), urg'uning ma'no farqlashdagi ahamiyati va o'zlashma so'zlardagi urg'u xususiyatlari tahlil qilinadi.
Tovush o'zgarishlari: Nutq jarayonida tovushlarda yuz beradigan o'zgarishlar (orttirilishi, tushishi, almashinishi), ularning sabablari va turlari (proteza, epenteza, sineresis, singarmonizm) ko'rib chiqiladi.
Gap bo'laklari: Ega, kesim, to'ldiruvchi, aniqlovchi, hol, undalma va kirish so'zlar haqida ma'lumot beriladi. Gap bo'laklarining turlari va ularning ifodalanishi usullari ko'rsatiladi.
So'z birikmasi: So'z birikmasining ta'rifi, gapdan va boshqa hodisalardan farqi, turlari, bog'lanish usullari va tuzilishi haqida ma'lumot beriladi.
Gap va uning turlari: Gapning ta'rifi, sodda va qo'shma gaplar, maqsadiga ko'ra, modalligiga ko'ra, emozionalligiga ko'ra hamda tuzilishiga ko'ra turlari.