Самарқандшаҳрининг 2750 йиллигигa бағишланади
Ushbu kitob qishloq xoʻjaligi ekinlarining selektsiyasi va urugʻchiligi sohasida mutaxassislar tayyorlashga bagʻishlangan boʻlib, Oʻzbekiston Respublikasi Oliy va Oʻrta maxsus taʼlim vazirligi tomonidan tasdiqlangan Davlat taʼlim standarti talablari asosida tuzilgan. Kitobda Oʻzbekistonda ekiladigan va koʻp tarqalgan asosiy dala ekinlarining selektsiyasi batafsil yoritilgan.
Asosiy mavzular
- Xususiy selektsiya fanining mohiyati: Xususiy selektsiya fani qishloq xoʻjalik ekinlarining yangi nav va duragaylarini yaratish usullarini oʻrganish va ularni yaratish bilan shugʻullanadi. Unda har bir ekinning xalq xoʻjaligidagi ahamiyati, sistematikasi, morfobiologik xususiyatlari, kelib chiqish markazlari va tarqalishi, genetikasi, selektsiyaning vazifalari va yoʻnalishlari, boshlangʻich material, selektsiya usullari, tanlash usullari, selektsion materialni baholash, selektsiya jarayonini uslubi va texnikasi va ekin boʻyicha selektsiyaning yutuqlari yoritilgan.
- Oʻzbekiston sharoitida selektsiya: Oʻzbekiston sharoitida sugʻoriladigan yerlar va lalmi yerlar uchun yaxshi koʻrsatkichli nav va duragaylar yaratishga qaratilgan ishlar yoritilgan. Bunda havoning issiq va quruqligi, sugʻoriladigan va lalmi yerlarda ekilishi, yoz faslining davomiyligi va boshqa omillar hisobga olinadi.
- Selektsiyaning nazariy asoslari: Selektsiyaning nazariy asosi genetika fanidir. Selektsiya fanining hamma yutuqlari genetik usullar va Ch.Darvinning evolyutsion taʼlimoti bilan bogʻliqdir. Shuningdek, oʻsimlikshunoslik, agrokimyo, dehqonchilik kabi fanlarning oʻsimliklarning oʻsish sharoitiga taʼsir ettirish orqali hosildorlikni oshirishga qaratilganligi, selektsiya va urugʻchilik esa ulardan farqli ravishda oʻsimlikning irsiyatiga taʼsir etishi taʼkidlangan.
- Selektsiyaning amaliy ahamiyati: Selektsiyaning amaliy ishida asosan oʻsimliklarning chidamliyligi bilan ish yuritiladi. Chidamli navlar yaratishda tur ichida, geografik uzoq shakllarni duragaylash, turlararo, turkumlararo duragaylash asosiy va samarali usullardan hisoblanadi. Kartoshkaning fitofthora, rak va virusli kasalliklarga chidamli navlarni yaratish ham xususiy selektsiyaning muhim masalalaridandir.
- Oʻzbekistonda selektsiya sohasida erishilgan yutuqlar: Oʻzbekiston Respublikasida qishloq xoʻjalik ekinlari selektsiyasida katta ishlar bajarilib, ulkan natijalarga – yutuqlarga erishilgan. Oʻzbekistonda ekiladigan qishloq xoʻjalik ekinlari selektsiyasi bilan shugʻullanayotgan ilmiy tadqiqot institutlari faoliyati, yaratilgan yangi navlar va ularning xususiyatlari haqida maʼlumotlar berilgan.