Марказий нерв тизимининг умумий физиологияси. Нерв марказлари ва уларнинг хоссалари, марказий нерв тизими интегратив фаолиятининг умумий тамойиллари
Ushbu kitob O'zbekiston Respublikasi Sog'liqni saqlash vazirligi tomonidan chop etilgan Toshkent Pediatriya tibbiyot institutida o'qitiladigan "Normal fiziologiya" kafedrasiga oid ochiq ma'ruza materiallaridan iborat. Ma'ruzada markaziy nerv tizimining umumiy fiziologiyasi, nerv markazlari va ularning xossalari, markaziy nerv tizimi integrativ faoliyatining umumiy tamoyillari kabi masalalar ko'rib chiqiladi. Kitob talabalarga markaziy nerv tizimining organizmni moslashtirishdagi roli, nerv markazlarining xususiyatlari haqida ma'lumot berishga qaratilgan.
Asosiy mavzular
- Neyron - MNTning tuzilma-faoliy birligi: Neyronning tuzilishi, vazifalari, turlari (unipolar, bipolar, multipolar, afferent, oraliq, efferent), neyronlararo aloqalar (sinapslar) haqida ma'lumot beriladi. Neyronning qo'zg'alish va tormozlanish xususiyatlari, shuningdek, neyroglia hujayralari va ularning vazifalari (tayanch, miyelin hosil qilish, himoya, trofik, xotira, regeneratsiya) muhokama qilinadi.
- Nerv markazlari haqida tushuncha: Nerv markazlarining ta'rifi, xususiyatlari (bir tomonlama o'tkazilishi, qo'zg'alishni to'xtab o'tkazish, ritmning o'zgarishi, charchashi, tonusi, kislorodga sezgirligi, zaharlarga sezgirligi), qo'zgalishlarning qo'shilishi (summasiya, divergensiya, konvergensiya), umumiy oxirgi yo'l, irraddiatsiya, okklyuziya kabi xususiyatlari ko'rib chiqiladi.
- Nerv markazida qo'zғаlishlarning o'tkazilishi, qo'shilishi, divergensiya, konvergensiya, irratsiatsiya, okklyuziya, dominantа, tormozlanish: Qo'zғаlishning nerv markazlarida tarqalish qonuniyatlari, qo'shilish mexanizmlari (fazoviy va vaqtinchalik summasiya), divergensiya va konvergensiya hodisalari, irratsiatsiya (qo'zғаlishning tarqalishi), okklyuziya (to'siq), dominantlik (ustun qo'zғаlish o'chog'i) tamoyillari, tormozlanish turlari (presinaptik, postsinaptik, qaytar) va mexanizmlari bayon etiladi.
- MNT integrativ faoliyatining tamoyillari: Markaziy nerv tizimining integrativ (birlashtiruvchi) faoliyatining asosiy tamoyillari, jumladan, nerv markazlarining o'zaro ta'siri, reflektor faoliyatning integratsiyasi, organizmning ichki va tashqi muhit bilan o'zaro aloqasi, adaptatsiya mexanizmlari ko'rib chiqiladi.