Традиционные сказочные формулы в узбекских и русских вариантах сюжета “чудесные дети”

Maqolada o'zbek va rus ertaklarining "Mo'jizaviy bolalar" syujetidagi an'anaviy formulalari qiyosiy tahlil qilinadi. Unda ertaklardagi boshlang'ich (initsial), o'rta (medial) va yakunlovchi (final) formulalar, ularning tuzilishi, vazifalari va milliy o'ziga xosliklari ko'rib chiqiladi. Muallif, formulalar orqali ertakning poetik xususiyatlari, voqealarni tasvirlash uslubi va qahramonlarning o'rni aniqlanishini ta'kidlaydi.

Asosiy mavzular

• Boshlang'ich formulalar: Ertakning boshida keladigan formulalar tinglovchini ertak olamiga olib kiradi, voqealarga munosabatni bildiradi, shartli joy va vaqtni ko'rsatadi hamda ekspozitsiya vazifasini bajaradi. Ko'pincha vaqt va qahramonlarning mavjudligini ifodalovchi iboralar ishlatiladi.
• Vaqt formulalari: O'zbek ertaklarida vaqtni ifodalash uchun "qadim zamonda", "o'tgan zamonda" kabi iboralar ishlatiladi. Rus ertaklarida esa vaqt ko'pincha "было" fe'li orqali ifodalanadi.
• Makon (joy) formulalari: O'zbek ertaklarida makonni ifodalash uchun shaharlar (Samarqand, Buxoro), viloyatlar (Xorazm) yoki uzoq o'lkalarning (Chin, Shom) nomlari ishlatiladi. Rus ertaklarida esa ko'proq "в некотором царстве" (bir podsholikda) kabi noaniq iboralar qo'llaniladi.