Сўз бирикмаси талқинига қисқача шарқ

Ushbu maqola o'zbek tilshunosligida so'z birikmalarini tahlil qilishga bag'ishlangan bo'lib, unda so'z birikmasi tushunchasiga turli tilshunoslar tomonidan berilgan ta'riflar va yondashuvlar ko'rib chiqiladi. Maqolada so'z birikmasi nutq hodisasi sifatida baholanib, uning til materiallaridan sintagmatik qoidalar asosida shakllanishi ta'kidlanadi. Shuningdek, maqolada so'z birikmalarini tahlil qilishda mavjud bo'lgan muammolar, xususan, turli tilshunoslar tomonidan bir-biriga zid fikrlar va yondashuvlar mavjudligi ko'rsatib o'tiladi. Maqolada so'z birikmasi, uyushiq bo'laklar va yig'iq gap o'rtasidagi farqlar aniqlanadi, shuningdek, turli adabiyotlarda so'z birikmasi tushunchasiga berilgan noto'g'ri ta'riflar va ularning oqibatlari tanqid qilinadi. Maqola so'z birikmasini tahlil qilishda mavjud bo'lgan muammolarni hal qilishga qaratilgan xulosalar bilan yakunlanadi.

Asosiy mavzular

So'z birikmasi tushunchasiga turli yondashuvlar: Ushbu mavzu doirasida turli tilshunoslar tomonidan so'z birikmasiga berilgan ta'riflar va yondashuvlar ko'rib chiqiladi. Jumladan, rus, nemis, ozarbayjon, turkman va turk tilshunosligida so'z birikmasi masalasiga bag'ishlangan tadqiqotlar tahlil qilinadi. Shuningdek, so'z birikmasini tahlil qilishda mavjud bo'lgan muammolar, xususan, turli tilshunoslar tomonidan bir-biriga zid fikrlar va yondashuvlar mavjudligi ko'rsatib o'tiladi.
So'z birikmasi, uyushiq bo'laklar va yig'iq gap o'rtasidagi farqlar: Ushbu mavzu doirasida so'z birikmasi, uyushiq bo'laklar va yig'iq gap o'rtasidagi farqlar aniqlanadi. Maqolada so'z birikmasi mustaqil so'zlarning nutq jarayonida o'zaro tenglik va tobe'lik-hokimlik munosabati bo'yicha birikishi natijasida hosil bo'lishi ta'kidlanadi. Uyushiq bo'laklar esa teng huquqli so'zlarning birikuvidan hosil bo'ladi, yig'iq gap esa tugallangan fikrni ifodalaydi.
So'z birikmasini tahlil qilishda mavjud bo'lgan muammolar: Ushbu mavzu doirasida turli adabiyotlarda so'z birikmasi tushunchasiga berilgan noto'g'ri ta'riflar va ularning oqibatlari tanqid qilinadi. Jumladan, so'z birikmasi deganda ikki so'z o'rtasidagi grammatik munosabatni tushunish kerakligi, teng so'z birikmalari va ergashtiruvchi so'z birikmalari mavjudligi, so'z birikmasiga faqat tobe aloqa asosida hosil bo'lgan butunliklar emas, balki teng aloqa asosida hosil bo'lgan konstruksiyalar ham kirishi kabi fikrlar noto'g'ri ekanligi isbotlanadi.
So'z birikmasi va frazemalar munosabati: Maqolada frazemalarni (turg‘un birikmalarni) so‘z birikmasi sifatida talqin qilish masalasi ko‘tariladi. Muallif frazemalar ma’no jihatidan bitta so‘zga teng bo‘lgani uchun sintaktik qismlarga bo‘linmasligini ta’kidlaydi, so‘z birikmasi esa ma’nodagi bir nechta mustaqil so‘zlardan tashkil topadi.