Бош мия пўстлоғи. Пўстлоқда марказларнинг жойлашуви. Бош ва орқа мия ўтказув йўллари.

Ushbu kitob inson miyasining tuzilishi, funksiyalari va rivojlanishiga bag'ishlangan bo'lib, unda miya po'stlog'ining filogenetik va ontogenetik jihatlari, tuzilishi, markazlarning joylashuvi, ichki va tashqi analizatorlarning po'stloqdagi markazlari, ikkinchi signal tizimi markazlari hamda bosh va orqa miya o'tkazuv yo'llari haqida ma'lumot berilgan.

Asosiy mavzular

Miya po'stlog'ining filo-ontogenezi: Miya po'stlog'ining hayvonot dunyosidagi rivojlanishi va embrional davrdagi shakllanishi haqida ma'lumot beriladi. Amfibiyalarda miya po'stlog'i yo'qligi, reptiliyalarda sodda tuzilishga ega ekanligi, sutemizuvchilarda esa 6 qavatdan iboratligi ta'kidlanadi. Odamda miya po'stlog'i sekin-asta taraqqiy etishi, homiladorlik davrida neyroblastlardan shakllanishi va 6 qavatga bo'linishi tushuntiriladi.
Miya po'stlog'ining tuzilishi: Miya po'stlog'ining qavatlari (molekulyar, tashqi donador, piramida, ichki donador, tugunchali, har xil shakldagi hujayrali qavatlar) va ularning funksional ahamiyati haqida ma'lumot beriladi. Qavatlarning efferent va afferent yo'llar bilan bog'liqligi, shuningdek, assotsiativ yo'llarni hosil qilishi ta'kidlanadi. Yangi tug'ilgan bolada po'stloqning yaxshi takomillashmaganligi va 2-3 yoshlarda yetilishi, miya po'stlog'i yuzasining o'sishi va tuzilishining murakkablashuvi haqida ma'lumot berilgan.
Bosh miya po'stlog'ida markazlarning joylashuvi: Bosh miya markazlarining joylashuvi va ularning organizmdagi o'rni haqida ma'lumot beriladi. I.P.Pavlov ta'limotiga ko'ra, analizatorlar va ularning tuzilishi, o'zak va yoyilgan elementlar haqida tushuncha beriladi. Harakat analizatori, ko'ruv analizatori, eshituv analizatori, hid bilish analizatori va ta'm bilish analizatorlarining po'stloqdagi markazlari haqida ma'lumot berilgan.
Ikinchi signal tizimi markazlari: Odamda so'zlash va fikrlash xususiyatlarining rivojlanishi bilan bog'liq bo'lgan ikkinchi signal tizimi markazlari haqida ma'lumot beriladi. So'z bo'g'inlarining harakat analizatori (Brok markazi), og'zaki so'zlashning eshituv analizatori (Verneke markazi), yozma so'zning harakat analizatori va ko'ruv analizatorining joylashuvi va funksiyalari tushuntiriladi.
Bosh va orqa miya o'tkazuv yo'llari: Bosh va orqa miyaning turli qismlarini bog'lovchi o'tkazuv yo'llari, ularning tasnifi (proektsion, komissural, assotsiativ) va funksiyalari haqida ma'lumot beriladi. Afferent (markazga intiluvchi) va efferent (markazdan qochuvchi) yo'llar, ularning tarkibi va vazifalari tushuntiriladi. Sezuvchi, harakatlantiruvchi va boshqa turdagi o'tkazuv yo'llarining ahamiyati ta'kidlanadi.