Ички ёнув двигателлари

Ushbu kitob "Iчки ёнув двигателлари" (Ichki yonuv dvigatellari) fanidan ma'ruzalar matni bo'lib, unda ichki yonuv dvigatellarining nazariy asoslari, termodinamik sikllari, ishchi jismlar va ularning xususiyatlari, aralashma hosil qilish, yonish jarayonlari, dvigatel ko'rsatkichlari, ishlash rejimlariva ekologik masalalar kabi mavzular yoritilgan. Kitob, asosan, O'zbekiston Respublikasi Oliy va O'rta maxsus ta'lim vazirligi tomonidan тасdiqlangan олий ўқув юртларининг bakalavriat bosqichi talabalari uchun mo'ljallangan.

Asosiy mavzular

Kirish: Fanning maqsadi, energetikaning vazifalari, avtomobillarning rivojlanish tarixi, yoqilg'i resurslari va atrof-muhit himoyasi, dvigatellarni loyihalashdagi fanning vazifasi, O'zbekistondagi avtomobil zavodlari va ularning vazifalari, IYD tasnifi, dvigatel turlari va terminlar.
IYD ning termodinamik sikllari: Porshenli dvigatellarning umumiy sikli, hajmi o'zgarmas bo'lganda issiqlik berish sikli, bosim o'zgarmas bo'lganda issiqlik berish sikli, ajralmas issiqlik berilgandagi sikl, termik f.i.k. va siklning o'rtacha bosimiga har xil faktorlarning ta'siri, havoni bosim ostida kiritiladigan dvigatellarning termodinamik sikllari.
Haqiqiy sikllar, IYD larning ekspluatatsion xususiyatlarining asosiy ko'rsatkichlari va ish rejimlari: To'rt taktli IYDning haqiqiy sikllari (uchqun bilan o't oldiriladigan dvigatel sikli, dizel sikli, gazodizel), ikki taktli IYDning haqiqiy sikllari, dvigatelning haqiqiy sikllarining ko'rsatkichlari (indikator va effektik o'rtacha bosim, quvvati, FIK va yonilg'ining solishtirma sarfi), dvigatelning ekologik ko'rsatkichlari.
Ishchi jismlar va ularning xususiyatlari: IYD foydalaniladigan ishchi jismlar, IYD ishchi jismlarining asosiy xususiyatlari, yonilg'i komponentlarining kimyoviy oksidlanish reaktsiyalari, yoqilg'ining to'la yonishi uchun kerak bo'ladigan havoning nazariy miqdori, havoning ortiqlik koeffitsienti, yonuvchi aralash tarkibi va miqdori, suyuq va gazsimon yoqilg'ilarning yonish jarayonidagi mahsulotlarning hajmiy o'zgarishi, yangi zaryadning va yonish mahsulotlarining termodinamik xususiyatlari va ularning haroratga hamda gaz aralashma tarkibiga nisbatan o'zgarishi, IYD uchun alternativ yoqilg'ilar.
Gaz almashish jarayoni: To'rt taktli dvigatellarda ro'y beradigan gaz almashish jarayonlari, kiritish sistemasidagi gidravlik qarshiliklarning tsilindrni tozalash hamda to'ldirishga bo'lgan ta'siri, gaz taqsimlash fazalari, kiritish jarayonida zaryadning yo'naltirilgan uyurma harakatini tashkil qilish, havoni bosim ostida beriladigan dvigatellarda gaz almashish jarayoni, ishchi jismning kiritish tizimidagi va chiqarish охиридаги ko'rsatkichlari, qoldiq gazlar koeffitsienti, kiritish jarayoni oxiridagi harorat, to'ldirish koeffitsienti, qoldiq gazlar va to'ldirish koeffitsientlarini formulalarini keltirib chiqarish, to'ldirish koeffitsientiga ta'sir qiluvchi konstruktiv omillar, dvigatelning tezlik va yuklanish rejimларини to'ldirish koeffitsientiga ta'siri, ikki taktli dvigatellarni gaz almashish jarayonlari, shamollatish koeffitsienti to'g'risida tushuncha, ikki taktli dvigatellarni shamollatishdagi asosiy sxemalar.
Siqish jarayoni: Siqish jarayonini bajarilishidan maqsad, siqish jarayonida ishchi jism bilan tsilindr devorlarini o'zaro issiqlik almashish, politrop siqish ko'rsatkichi, uning siqish jarayoni davomida o'zgarishi va o'rtacha qiymati, politrop siqish ko'rsatkichiga ta'sir qiluvchi omillar, siqish jarayonida zaryadni yo'naltirilgan harakatini hosil qilish, ajratilgan kamerali dizellarda siqish jarayonini o'ziga xosligi, siqish jarayonini oxirida ishchi jismning ko'rsatkichlarini termodinamik hisobi va u ko'rsatkichlarning turli dvigatellar uchun qiymati.