Гемобластозлар. Этиологияси, патогенези, клиникаси, диагностикаси ва даволаш.
Ushbu kitob gemoblastozlar, xususan o'tkir leykozga bag'ishlangan. Kitobda gemoblastozlarning etiologiyasi, patogenezi, klassifikasiyasi, klinik ko'rinishlari, diagnostikasi va davolash usullari batafsil yoritilgan. O'tkir leykozning epidemiologiyasi, klinik bosqichlari, diagnostika usullari (umumiy qon tahlili, miyelogramma, sitokimyoviy tekshiruvlar) va davolash bosqichlari (remissiya induksiyasi, konsolidatsiya, neyroleykoz profilaktikasi, remissiyani davolash, postinduksion terapiya) haqida ma'lumot berilgan. Davolash usullari sifatida suyak ko'migini transplantatsiya qilish, sitostatik terapiya, simptomatik terapiya, immunomodulirlovchi terapiya va neyroleykoz profilaktikasi ko'rsatilgan. Kitob oxirida prognoz omillari, xususan asosiy va yomon prognoz omillari muhokama qilinadi.
Asosiy mavzular
- Gemoblastozlar etiologiyasi va patogenezi: Gemoblastozlar kelib chiqish etiologik omillari va kasallik rivojlanish mexanizmlari, bu omillar to'liq aniqlanmagan. Ionlashtiruvchi radiatsiya, kimyoviy vositalar, viruslar, nasliy omillar va ayrim dori vositalari (butadion, levomitsetin, sitostatiklar) ta'siri o'rganiladi. Kasallik patogenezida maliglizatsiyaga uchragan hujayralarning klonal ko'payishi, immun tizimi boshqaruvining buzilishi va suyak ko'migida normal qon yaratishning siqib chiqarilishi asosiy o'rin tutadi.
- O'tkir leykoz klassifikasiyasi va epidemiologiyasi: O'tkir leykozning asosiy klassifikasiyasi limfoproliferativ va myeloproliferativ turlarga bo'linadi. Limfoproliferativ leykozga o'tkir limfoblast leykoz (OLL), myeloproliferativ leykozga esa o'tkir myeloblast leykoz (OML), o'tkir myelomonoblast leykoz, o'tkir monoblast leykoz, o'tkir promyelotsitar leykoz, o'tkir eritromiyeloz va o'tkir megakarioblast leykozlar kiradi. Epidemiologik ma'lumotlarga ko'ra, o'tkir leykozlar gemoblastozlar ichida asosiy o'rinni egallaydi va ko'proq erkaklarda uchraydi. Kasallikning ikki cho'qqisi 3-4 va 60-69 yoshda kuzatiladi.
- O'tkir leykozning klinik ko'rinishlari: O'tkir leykozning klinik ko'rinishlari avj olgan davrda giperplastik sindrom (limfa tugunlarining kattalashishi, taloq va jigar kattalashishi), anemik sindrom (anemiya, umumiy holsizlik), gemorragik sindrom (qon ketishlar), infektsion asoratlar (angina, bronxit, pnevmoniya) va intoksikatsiya sindromi (umumiy holsizlik, haroratning oshishi) bilan ifodalanadi. Neyroleykoz holatida esa bosh miya moddasi va qobig'ida o'zgarishlar kuzatiladi.
- O'tkir leykoz diagnostikasi: O'tkir leykoz diagnostikasi umumiy qon tahlili (anemiya, trombotsitopeniya, ECHT oshishi, leykotsitlar sonining o'zgarishi, blast hujayralarining paydo bo'lishi), miyelogramma (blast hujayralarining 30% dan ko'pligi) va sitokimyoviy tekshiruvlar (miyeloblast leykozlarda peroksidaza reaktsiyasi, limfoblast leykozlarda ishqoriy fosfatazaga reaktsiya) asosida amalga oshiriladi.
- O'tkir leykozni davolash: O'tkir leykozni davolashda suyak ko'migini transplantatsiya qilish, sitostatik terapiya (remissiya induksiyasi, konsolidatsiya, neyroleykoz profilaktikasi), simptomatik terapiya (antibiotiklar, gemostatik vositalar, qon komponentlarini quyish) va immunomodulirlovchi terapiya (interferon preparatlari) qo'llaniladi. Neyroleykoz profilaktikasi uchun induksion terapiya bilan birga boshni nurlantirish va endolyumbal metotreksat kiritish tavsiya etiladi.
- Prognoz: O'tkir leykoz prognozi asosiy omillardan biri bemorning yoshi hisoblanadi. Katta yoshli bemorlarda remissiyaga erishish ehtimoli pastroq. Yomon prognoz omillarga yuqori isitma, tez-tez infektsiyalar, qon ketishi, yirik ekstramedulyar o'smalar va sitostatik terapiyaga rezistentlik kiradi.