Ishonchlilik nazariyasi va diagnostika asoslari
Ushbu kitob avtomobilsozlik oliy o‘quv yurtlari talabalari uchun mo‘ljallangan bo‘lib, uning asosiy vazifasi talabalarga avtomobil ishonchliligi nazariyasi va diagnostikasi asoslarini o‘rgatishdan iborat. Kitobda laboratoriya mashg‘ulotlarini bajarish bo‘yicha uslubiy qo‘llanmalar keltirilgan. Qo‘llanma avtomobil ishonchliligini analitik baholash usullari, qism va detallarining raddiyatsiz ishlash ko‘rsatkichlarini hisoblash, taqsimot qonuniyati xaqidagi gipotezani tekshirish, avtomobil sinovlarini tashkil etish va ma’lumotlar yig‘ish usullari, taqsimot qonunlari ko‘rsatkichlarini grafoanalitik usulda aniqlash, dvigatel texnik holatini diagnozlash, sovutish sistemasini diagnozlash, akkumulyator texnik holatini aniqlash va engil avtomobil old g‘ildiraklarining o‘rnatish burchaklari holatini diagnozlash kabi mavzularni qamrab oladi. Har bir laboratoriya ishi bo‘yicha nazariy ma’lumotlar, uslubiy ko‘rsatmalar va amaliy masalalar berilgan.
Asosiy mavzular
- Avtomobil ishonchliligini analitik usullar bilan baholash: Sistemaga ketma-ket va parallel ulangan elementlar ishonchliligini hisoblash usullari ko'rib chiqiladi. Raddiyatsiz ishlash ehtimolligini aniqlash uchun aprior ma'lumotlardan foydalanish usuli bayon etilgan. Ketma-ket va parallel ulangan elementlarning raddiyatsiz ishlash ehtimolligini hisoblash formulalari keltirilgan.
- Avtomobil qism va detallarining raddiyatsiz ishlash ko‘rsatkichlarini hisoblash: Avtomobil qism va elementlari ishonchliligini aniqlashda qo‘llaniladigan normal va eksponensial taqsimot qonuniyatlari tahlili berilgan. Normal taqsimot qonuniyatining taqsimlanish zichligi formulasi va funksiyalari ko'rsatilgan. Masalalar yechish uchun misollar keltirilgan.
- Taqsimot qonuniyati xaqidagi qabul qilingan gipotezani tekshirish: Taqsimot qonuniyatlarini qabul qilish va gipotezani tekshirish usullari ko‘rsatilgan. Olingan sinov natijalarining qaysi taqsimot qonuniyatiga yaqinroq ekanligini aniqlash usullari (ko‘z orqali va momentlar usuli) bayon etilgan. Normal taqsimot qonuniyati misolida gipotezalarni tekshirish usullari ko'rib chiqilgan. Pearson kriteriysi haqida ma'lumotlar berilgan.
- Avtomobil sinovlarini tashkil etish va ular xaqida ma’lumotlar yig‘ish usullarini o‘rganish: Avtomobil ekspluatatsion sinovlarini tashkil etish va ma'lumotlar yig'ish usullari haqida ma'lumotlar berilgan. Ma’lumotlar yig'ish va qayta ishlash tizimlarining vazifalari ko'rsatilgan. Sinov rejalarining turlari va ularni qo'llash shartlari bayon etilgan. Sinovga qo'yilayotgan avtomobillar sonini rejalashtirish muhimligi ta'kidlangan.
- Ishonchlilik nazariyasi taqsimot qonunlari ko‘rsatkichlarini grafoanalitik usul yordamida aniqlash: Sinov orqali yig'ilgan ma'lumotlarga grafoanalitik usul yordamida ishlov berish usuli va vositalari bilan tanishish usullari ko'rsatilgan. Har bir taqsimot qonuniyati uchun maxsus koordinata chiziqlardan foydalanish haqida ma'lumot berilgan. Eksponentsial taqsimot qonuniyati qiymatlarini grafoanalitik usul bilan statistik qayta ishlash yo'llari ko'rib chiqilgan.
- Avtomobil dvigatellari texnik holatini diagnozlash: Dvigatel va uning agregat hamda tizimlarini diagnozlash usullari, jumladan, kompressiya, moy satxining kamayishi, gazlarning karterga o‘tib ketishi va kiritish taktidagi vaakumni o‘lchash orqali diagnozlash usullari ko‘rsatilgan. Siqilgan havoning silindrlardan chiqib ketishi bo‘yicha diagnozlash usuli tushuntirilgan.
- Sovutish sistemasini diagnozlash: Dvigatel sovutish tizimini diagnozlash usullari, issiqlik holati va germetikligini aniqlash, shuningdek, ventilyator tasmasining tarangligi va termostatning ishchi holatini tekshirish usullari bayon etilgan. Sovutish tizimida bo‘lishi mumkin bo‘lgan raddiyat va buzuqliklar ko'rsatilgan.
- Akkumulyator batareyasini texnik holatini aniqlash: Akkumulyator batareyasining elektrolit satxini o‘lchash, elektrolit haroratini o‘lchash, zaryadsizlanganlik darajasini zichlik orqali aniqlash, plastinalar orasidagi qisqa tutashuvni aniqlash va zaryadsizlanganlik darajasini kuchlanish orqali aniqlash usullari keltirilgan. Shuningdek, volt-amper tavsifnomasini tekshirish va tahlil qilish tartibi bayon etilgan.
- Engil avtomobil oldi g‘ildiraklarining o‘rnatish burchaklari holatini diagnozlash: Engil avtomobil oldi g‘ildiraklarining o‘rnatish burchaklari holatini o‘rganish va uni aniqlash usullari, g‘ildirak razvali, sxojdeniyasi va shkvorenlar og‘ishi haqida ma’lumotlar keltirilgan. G‘ildiraklarni o‘lchash va sozlash tartibi tasvirlangan.